Tiền lệ là lệ có trước rồi, là việc thường làm (nhẹ hơn "luật", có thể coi như luật bất thành văn) . Việc đâm chém chết người trong chùa mà gọi là "tiền lệ" thì khôi hài sao đâu!

ngọ có nghĩa là trưa rồi!

Thấy nhiều người dùng tính từ "sang" khi đề cập tới việc dùng tiếng Pali hay Hán Việt trong việc sử dụng ngôn ngữ . Dùng các từ đó cho nó "sang" Có lẽ đây là nghĩa mới của từ "sang", thoạt tiên được dùng cho vui, nhưng nay lại thành khá phổ cập . Không biết người nghe có dễ dàng chấp nhận nó không ? Vậy trước kia, nếu nghe ai hay chêm dùng các từ Pali, Hán Việt, tiếng Pháp, tiếng Anh trong giao tiếp hàng ngày thì ta gọi là gì ? Theo tôi, ta dùng từ hàn lâm, có nghĩa là cách ăn nói trong giới có học vấn. Người sang không nhất thiết phải có học và ăn nói hoa mỹ, học vấn. Cũng như người ăn nói văn vẻ, chêm tiếng ngoại ngữ hay tiếng Hán Việt vào không có nghĩa là người đó là kẻ sang trọng .

Không biết các bạn nghĩ sao ?

Độ rày thấy nhiều người dùng danh từ "bí kíp" theo nghĩa là "bí quyết". Theo trí nhớ của tôi thì danh từ bí kíp phát xuất từ các bộ truyện võ hiệp thời thịnh hành của loại sách này tràn vào Nam Việt Nam (thập niên 60 ?) . Nó còn có cách viết thứ hai là "bí cấp". Tôi chưa rõ nghĩa của kíp hay cấp chính xác là gì, nhưng bí thì hẳn là có nghĩa là bí mật, ít người biết. Từ từ danh từ bí quyết được thay bằng bí kíp mà khởi đầu nó được nằm trong ngoặc kép, nhưng hiện nay cơ hồ như đã bị thay thế hẳn, và có lẽ sẽ có ngày danh từ bí quyết sẽ biến thành tiếng xưa, tiếng cổ .

Trong quyển Hoan Châu Ký, lời tựa của giáo sư Đinh Xuân Lâm, trang 6, có ghi: "Thật đúng như Lời bạt đầu sách đã khẳng định ...", xưa nay Bạt bao giờ cũng được viết ở cuối sách, chớ không phải ở đầu sách. ..Không biết có sự thay đổi gì không ? Có tra trong tự điển Hán Việt của Bửu Kế nhưng không thấy có nghĩa gì liên quan tới đầu hay cuối sách .

Thấy có người nói: "Các chị phụ nữ, các anh phụ nam" Phụ có nghĩa là đàn bà, nữ là con gái (theo tự điển Hán Việt của Bửu Kế). Vậy thì không thể nói phụ nam để chỉ đàn ông con trai được .

“NGƯNG” hay “DỪNG”;
“CHÂN DUNG” hay “TIỂU SỬ”?

Đào Văn Bình


Hiện nay trong nước không biết dùng chữ “ngưng” mà chỉ dùng chữ “dừng”. Thí dụ: Báo VOV (Đài Tiếng Nói Việt Nam) ngày 4/2/2020, “Dừng tuyến vận tải khách từ Bến xe Nước Ngầm đi Nam Ninh, Trung Quốc.” Rồi báo Vietnam Plus ngày 4/2/2020: “Bangkok dừng thi công các công trường để chống ô nhiễm không khí.” Rồi Báo Tuổi Trẻ ngày 4/2/2020: “Tạm dừng cấp phép liên vận cho xe từ Việt Nam vào vùng dịch của Trung Quốc”. Rồi VOA ngày 4/2/2020: “Việt Nam dừng tuyến đường sắt chở khách sang TQ vì virus corona.”

Như vậy “ngưng” và “dừng” khác nhau như thế nào?

-Dừng. Theo tôi, một vật đang di chuyển như chiếc xe, một người đang đi mà đứng lại thì nói là “dừng”. Thí dụ:

1) Chiếc xe dừng lại ở sân ga.

2) Dừng bước giang hồ.

3) Dừng chân bên rừng tuyết phủ.

4) Chiếc xe từ từ giảm tốc độ rồi dừng lại.

Còn “ngưng” dùng cho một công tác, một sự sản xuất, một hành động. Thí dụ:

1) Coca Cola ngưng sản xuất một loại nước ngọt bán ế.

2) Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ ngưng cấp nhập cảnh cho những người đến từ

Vũ Hán.

3) Hãng Boeing ngưng sản xuất loại máy bay Boeing 737 sau những tai nạn chết người.

Như vậy các câu văn trên phải là:

“Ngưng vận chuyển khách từ Bến Xe Nước Ngầm đi Nam Ninh, Trung Quốc vì dịch cúm Corona.”

“Bangkok ngưng thi công các công trường để chống ô nhiễm không khí.”

Do đó người ta nói: Ngưng bắn, ngừng bắn chứ không bao giờ nói “dừng bắn”.

Rồi VnExpress: “Cảnh sát không được dừng xe chỉ để kiểm tra bình cứu hỏa.” Câu văn này có thể gây hiểu lầm là: Cảnh sát không được tự ý dừng xe lại chỉ để kiếm tra bình cứu hỏa.

Câu văn không gây hiểu lầm và rõ nghĩa phải là, “Cảnh sát không được ra lệnh cho xe (đang chạy) dừng lại chỉ để kiểm soát bình cứu hỏa.”



Rồi ở Việt Nam cũng không phân biệt được thế nào là “chân dung” thế nào là “tiểu sử”. Thí dụ: Báo VOV ngày 7/2/2020 đưa tiêu đề, “Chân dung tân Bí Thư Thành Ủy Hà Nội Vương Đình Huệ”. Nếu đúng tiêu đề này thì chỉ đăng một tấm hình duy nhất chụp khuôn mặt của Ô. Dương Đình Huệ mà thôi. Đằng này bài báo đi một bài rất dài về ngày, tháng, năm sinh, quê quán, học lực rồi quá trình thăng quan tiến chức của ông ta. Như thế đây là bản tiểu sử chứ không phải “chân dung”. Theo từ điển Việt Nam, “chân dung” là bức vẽ giống hệt với người được vẽ. Vẽ chân dung là người thật ngồi đó cho họa sĩ vẽ và vẽ giống hệt như vậy. Còn bức hình do máy ảnh chụp thì không gọi là ‘chân dung” mà chỉ gọi là bức ảnh hay tấm ảnh. Bức ảnh do máy chụp, tự nó đã là “chân dung 100%” rồi cho nên chỉ nói bức ảnh là đủ.

Rồi cầu thủ A đốn ngã cầu thủ B. Nếu nói “cầu thủ A phạm lỗi” là đúng. Nhưng đằng này lại nói thêm, “Cầu thủ B bị phạm lỗi”. Đúng là loại tiếng Việt ngớ ngẩn và điên khùng. Vào xem các buổi tường thuật các trận đá bóng, người nghe sẽ điên lên vì không hiểu, “Cầu thủ B bị phạm lỗi” nghĩa là gì. Nói như vậy chẳng khác nào, anh lường gạt tôi thì “Anh là người phạm pháp”. Còn tôi “Là người bị phạm pháp”. Tiếng Việt trong nước bây giờ nó điên khùng như vậy đó bà con ơi!

Hiện nay ở trong nước trình độ Việt Ngữ rất kém do không được dạy dỗ đàng hoàng ở bậc Tiểu Học và Trung Học cho nên không phân biệt được nghĩa của từng chữ. Thậm chí cả các ông có bằng Tiến Sĩ cũng viết văn còn tệ hơn bậc Tiểu Học năm xưa. Cái tệ hại đáng sợ nhất là phớt lờ gia tài văn hóa, văn chương của tổ tiên, rồi chế ra những từ ngữ mới rất ngô nghê, dị hợm…nhưng lại rất hãnh diện, kiêu căng phách lối về sự ngu dốt của mình.

Do đó người hải ngoại không nên đọc các bản tin trong nước kể cả VOA, BBC rồi sao chép (copy) nguyên con, rồi hối hả phổ biến tùm lum lên các diễn đàn, tức vô tình tiếp tay cho loại tiếng Việt nhưng giết chết tiếng Việt truyền thống. Thật không có gì buồn cho bằng khi nhìn thấy gia tài văn hóa, văn chương mẫu mực của cha ông đang bị triệt phá.

Nếu thế hệ con em của người Việt hải ngoại được dạy dỗ tiếng Việt đàng hoàng, thì khoảng 20 năm nữa: Người Việt trong nước và người Việt hải ngoại sẽ trở thành hai dân tộc, cũng giống như Đài Loan và Lục Địa, với hai nền văn hóa, văn học, nếp sống và tư tưởng khác nhau. Một tô phở, một đĩa bánh cuốn ở California có thể giống hệt như tô phở hay đĩa bánh cuốn ở Hà Nội. Nhưng con người ở California sẽ không giống con người ở Hà Nội vì hai bên thụ huấn hai nền giáo dục, văn hóa khác nhau. Hai nền văn hóa này không thể dung hợp vì: Một bên thì mẫu mực, đàng hoàng, một bên thì hổ lốn, bát nháo, phá nát gia tài của tổ tiên.

Đào Văn Bình

(California ngày 7/2/2020)

Trong cơ chế An Sinh Xã Hội ở Mỹ có trường hợp khi một người từ trần thì người vợ hay chồng còn sống được quyền lãnh tiền SSA của người chết (cũng ở tuổi hưu) . Có người gọi đó là "tiền goá phụ". Goá phụ là người đàn bà goá chồng, vậy đàn ông goá vợ thì sao ? Thiết nghĩ ta có thể gọi họ là là goá phu (không có dấu nặng, phu tiếng Hán Việt nghĩa là người đàn ông). An Sinh Xã Hội gọi là survivor để chỉ những người vợ hay chồng hay con (chưa thành niên) được hưởng tiền này . Ngoài ra người ta có danh từ chính xác là spouse để chỉ người có hôn thú chớ không gọi họ là vợ hay chồng vì với các cặp hôn nhân đồng giới tính thì làm sao biết ai là vợ ai là chồng . Trong tiếng Việt ta đã có danh từ "người phối ngẫu", khỏi phải dùng danh từ vợ hay chồng làm chi cho bị cự nự!