Dzầy hén...
Bông trang người miền bắc kêu bằng hoa đơn, không phải mẫu đơn. Bông trang chưng bàn thờ phật, có 3 shades : đỏ cam, trắng và vàng. Bông vàng ít thấy ở VN. Bông trang có bốn cánh nhỏ xíu và cái đài dài, mấy cái đài ni chụm lợi thành một chùm bông tròn quay. Con nít ưa hái bông bứt đài ra rồi kê miệng hút vì có mật ngọt lờ lợ.
Tên khoa học của nó là Ixora - đặt theo tên một nữ thần ấn độ - thuộc họ Rubiacea. Bông trang đâu đó tới 400 loại lận nha, nổi tiếng nhứt là Ixora coccinea, tên cúng cơm của mỹ là Flame of the Wood hay Jungle Flame, Jungle Geranium.
Cách đây ít lâu trong nét cũng có bàn tán om xòm, rằng bông trang là bông… mẫu đơn. Té ra đây là lời bàn của một ông dòng Nguyễn Tường nổi tiếng. Trời thần ơi… mấy ông ni chữ tác đánh chữ tộ là thường. Thành ra bông đơn một ngày tối trời làm màn cá hóa long, hùng dũng biến thành bông mẫu đơn là dzậy.
Vụ này tui bảo đảm nha. Tại dzì bà ngoại tui bắc kỳ trăm phần dầu, răng đen hạt huyền chít khăn mỏ quạ, kêu heo là lợn, đậu là đỗ…vv. Hồi nhỏ xíu như cục kẹo, tui hay theo bà ra chợ mua bó “hoa đơn” về dâng bàn thờ phật. Cô bán bông mặt đẹp như trăng rằm nhưng cái mỏ nhọn quá khổ. Ngoại tui biểu : ôi giời, cái con tinh ranh cong cớn lắm điều, ngữ ấy trước sau gì cũng bị vả sưng miệng. Sau này ngoại tui âu yếm kêu tui là… cô hàng hoa, bị vì tui huyên thuyên dám còn hơn cô bán bông một bực thành ra bởi dzậy cho nên… huhu.
Mẩu đơn tương truyền là tiên nữ trên cung đình, rồi trong một ngày hội vì mãng vui về trễ nên bị Tây vương mẫu giáng xuống trần thành hoa mẫu đơn. Võ Tắc Thiên, nữ hoàng đầu tiên của trung hoa, trong một ngày lễ hội, truyền chiếu lệnh bắt hoa mẫu đơn phải nớ đúng ngày. Hoa có tuân lệnh bà không thì sách vở không kể tiếp.
Trong trồng trọt, người ta chia phong thổ thành 12 vùng dựa theo nhiệt độ trung bình nội địa. Vùng 12 nóng nhứt (nhiệt đới), vùng 1 lạnh nhứt (hàn đới). MĐ là hoa trồng trong vùng 5-7 tức ôn đới, mùa hoa bắt đầu vào cuối tháng 4 đầu tháng 5 tại phần lớn hoa kỳ và âu châu.
Mẫu đơn - pivoine theo tiếng pháp và peony theo tiếng anh - có hai loại, loại mọc thành bụi thấp, cành lòa xoà mặt đất, loại mọc thành cây, cành mạnh mẽ hơn. Đây là một trong vài loại hoa được liệt vào hàng vương giả, được ưa thích tới nỗi người ta thành lập rất nhiều hội hoa mầu đơn trên khắp thế giới để chơi hoa và thưởng hoa .
Hoa có nhiều loại phân theo cánh, cánh đơn cánh kép và đa cánh, shades trắng đỏ hồng vàng vv.. Gần đây nhứt, người ta còn dùng hoa màu đỏ để chế một loại dấm có tên peony vinegar, dùng trộn salad hay ướp đổ biển (cá, mực, tôm, scallop...) làm thực phẩm có màu và có hương.
Hoa MĐ ngày càng được ưa chuộng trong trang hoàng lễ tiệc do chúng đẹp và có hương thơm. Chuyện hybrid tức cho lai giống và tạo giống mới đã và đang xảy ra liên tục trong phòng thí nghiệm. Tới nay đã đếm được tổng cộng hơn 450 loại. Hoa MĐ khi hái đúng lúc và để vào nhiệt độ lạnh (5-7 độ C) sẽ giữ nguyên phẩm chất về độ tươi, màu hoa và hương thơm trong khoảng 10-14 ngày.
Tại mỹ việc trồng MĐ không tốt như ở âu châu do có nhửng vùng phong thổ quá nóng, thành ra các tiệm hoa đã phải đặt hàng từ âu châu gởi sang với giá cao (cả hoa cắt lẩn hoa cây...). Canada nằm trong vùng từ 4 trở xuống, thành ra rồi mùa hoa MĐ ở Canada đến muộn hơn, mãi cuối tháng 6 và kéo dài tới đầu tháng 8 mới dứt. Vì mùa cưới xin thường bắt đầu vào tháng 6-8, lúc này MĐ ở Mỹ đã hết nhưng ở canada lại chỉ bắt đầu, đây là một lợi điểm để các nhà trồng tỉa MĐ canada tìm thị trường tiêu thụ ngay tại bắc mỹ. Mẫu đơn canada bán xuống cho hàng xóm phía nam rất chạy vì giá rẻ. Kỷ nghệ MĐ nở rộ tại Ontario và Quebec, chỉ 5% tống sản lượng hoa được tiêu thụ tại phần đất nhà, 95% còn lại bán hết xuống cho hàng xóm phía nam (mỹ & mexico).
Rồi Hải đường và Trà mi cũng lẫn lộn, lung tung quá thể ! Cãi miết hổng tới đâu, thôi mình cứ xài tên ngoại quốc cho ăn chắc.