Sân Khấuvà
Cuộc ĐờiĐịnh mệnh đã đưa đẩy tôi xa rời Đà Lạt, rõ ràng là một sự sắp đặt mà chúng ta quen gọi là duyên số. Định mệnh đã xui tôi bỏ Đà Lạt, một thành phố nhìn ai cũng thấy bạn bè, thân thuộc. Quê hương của tôi đó, thành phố của tôi đó. Nếu ai đến một lần sẽ nhớ mãi, đến rồi không muốn đi, đi rồi lại muốn trở lại. Tôi nhớ ngôi trường Bùi Thị Xuân, nhớ những tháng ngày tuổi thơ trinh nguyên với chiếc áo dài trắng, cặp sách đến trường từ con phố Duy Tân chợ Hoà Bình tới trường vào những buổi sáng rét lạnh, nhớ những buổi điểm tâm vỏn vẹn chỉ có tô cháo trắng ăn với muối. Mẹ tôi là một bà mẹ quê mùa, hiền hậu chất phát, ăn học chỉ biết viết và biết đọc là may lắm rồi. Lòng chỉ ước ao con mình được ăn học. Vốn con nhà nghèo, bà nghĩ nuôi con mình cho học hết tiểu học là bà mừng lắm rồi. Bản tính của tôi ngay từ nhỏ đã hiếu động không bao giờ chịu an phận. Tôi phải học và bằng mọi cách tôi cố gắng thi đậu vô trường trung học Bùi Thị Xuân, bởi khi tôi vào được trường này rồi, gia đình tôi sẽ không cần phải lo kiếm tiền đóng học phí nữa. Thật sự ước mơ lúc đó của tôi là học, ráng lấy tệ lắm cũng được bằng trung học, nếu không tiếp tục đi học, thì ít nhất cũng đi dạy, làm được cô giáo làng, có một điều lạ là lúc nhỏ ai cũng nói tôi hát rất hay, lớn lên nếu được làm ca sĩ thì không thua ai. Tôi không bao giờ dám nghĩ tới vì đó là điều tôi mong ước, và nghĩ sẽ không bao giờ đến với tôi. Nhưng rồi cuộc đời đưa đẩy, tôi trở thành ca sĩ một sớm một chiều năm 1964, khi về Sài Gòn nổi tiếng với bài hát
"Nỗi Buồn Hoa Phượng". Có lúc tôi nhìn gương và tự hỏi có phải là tôi hay không? Sao mà lẹ thế, lúc đó vừa 17 tuổi, cái tuổi chưa hề biết phấn son trang điểm, nét quê mùa chưa xóa được, để trở thành một ca sĩ tiếng tăm cả Miền Nam đất nước. Tôi cảm ơn hai Ông Thầy của tôi, nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông - tác gỉa nổi tiếng bài ca "Chiều Mưa Biên Giới", nhạc sĩ Mạnh Phát - tác gỉa những ca khúc nổi tiếng như "Hoa Nở Về Đâu", "Nỗi Buồn Gác Trọ" đã biến hóa cuộc đời của tôi đã đổi tên tôi từ Như Mai ra Thanh Tuyền. Cảm ơn cuộc đời đã ân sủng dành cho tôi.
Bởi thế đừng bao giờ ai hỏi tôi "Tại sao tôi hay tìm tới người nghèo, tìm tới những người bất hạnh. Tại sao tôi bình dân, tôi không giống như những "siêu sao" phải làm màu làm dáng. Tôi quan niệm dễ dãi với cuộc đời, cuộc đời sẽ dễ dãi với tôi. Đối với tôi trên đời này không có gì quan trọng cả. Cái qúy giá nhất của cuộc đời tôi là cha mẹ, nay cha mẹ tôi đã mất, thì trên đời này không có gì đối với tôi để quan tâm, chỉ cố gắng để dành tiền dư chút ít đi làm việc thiện, giúp những gì người ta cần giúp. 40 năm đi hát, có bao giờ tôi thấy mình xuống dốc đâu, bởi rất dễ hiều tôi không bao giờ nghĩ tôi là siêu sao, là lên "đài cao danh vọng" gì đâu mà thấy bị xuống. Tôi vẫn là tôi, trước sau như một.
Giàu hay nghèo chẳng khác gì nhau, khác chăng là nhân cách của con người, biết đối xử biết tôn trọng lẫn nhau. Danh vọng, tiếng tăm, vật chất đối với tôi không là gì cả. Tôi đã có tất cả, và đã mất tất cả. Chỉ là bọt bèo mà thôi.
Là một người sống đời ca hát, chân đã đi mòn mỏi trên quê hương chỉ trừ Miền Bắc - Hà Nội, tới giờ này tôi chưa hề biết tới dù là từng đi khắp năm châu bốn biển, gặp gỡ cả triệu người, nắng cũng đi, mưa cũng lội, bốn biển là nhà, đi đâu cũng thấy quê hương, đi đâu cũng thấy anh em, bạn bè thân thích. Cả đời tôi biết bao nhiêu là kỷ niệm. Làm sao tôi nhớ hết đây, nhiều lúc tôi bàng hoàng ngẩn ngơ tưởng chừng như một cơn mơ.
Lòng nặng trĩu muốn vàn kỷ niệm, có những đêm tôi không ngủ được, nhìn bóng đêm, nước mắt lặng lẽ rơi, tôi đã hiểu thế nào là khóc lẻ loi một mình.
Chuyến đi Úc vừa rồi, khá đông ca sĩ, thành công tối đẹp, video Vân Sơn hoàn tất Live Show, trong chuyến đi này có nữ ca sĩ Thanh Hà - Thanh Hà kể tôi nghe chuyện xích mích giữa cô và ca sĩ Hương Lan. Cũng bởi vì hai chữ "Cải Lương" , 2 chữ "nhạc sến". Chữ nhạc sến này, thực sự sau 75 tôi mới nghe nói đến. Theo tôi cả hai em đều hiểu lầm nhau vì bị người khác làm chia rẽ.
Thanh Hà nói "trong nốt nhạc có nốt nhạc nào nói nốt nhạc đó là nốt nhạc sến hay không? chị đi hát cho đến bây giờ, không biết bằng tuổi chị, em có còn được hát giống như chị hay không? chị hát nhạc loại gì? mà chị đi show còn nhiều hơn em, tại sao? tự dưng phân biệt nhạc này với nhạc nọ. Còn cải lương, chị có biết hồi nhỏ em là người mê cải lương hay không? Em là ca sĩ em có ngu dại gì mà dám đi chê cải lương" Tôi tin Thanh Hà, chắc chắn Thanh Hà không bao giờ dám phát ngôn vô ý thức như thế. Hơn nữa Hương Lan là một trong những ca sĩ có tài, tân cổ vẹn toàn. Tôi dám nói, dù có thề hệ trẻ vươn lên, nhưng vẫn chưa có ai có thể thay thế được tài nghệ của Hương Lan được, cái tính tình bộc trực, mau mắn đôi khi bị người khác lợi dụng nhằm chia rẽ trong giới ca sĩ.
Bởi nói cho cùng, nghệ sĩ đa số nhẹ dạ, trong đó cũng có tôi, không có lập trường, vì thề mãi tới bây giờ hội nào cũng có, từ cái hội cái bang, cái răng, cái tóc gì cũng có chỉ có hội nghệ sĩ là chưa có, nhiều khi nghĩ lại thấy mắc cở thật tình, có đôi lần tôi và anh Nam Lộc dự định kêu gọi anh chị em trở lại nhưng rồi mạnh ai nấy sống, làm chúng tôi củng thấy nản lòng, theo suy nghĩ của tôi, mình là nghệ sĩ, nghệ sĩ có tài thực sự bằng chứng mình đứng được lâu và đã ở trong lòng khán gỉa thì mình phải hãnh diện vì được khán thính gỉa yêu cho đến bây giờ, tại sao phải thắc mắc, mặc cảm vì hai tiếng cải lương hay nhạc sến.
Như tiếng hát của tôi cũng vậy, có người không thích, chủ quan phê bình tôi hát nhạc sến, nhạc bình dân, có người khen tiếng hát cô Thái Thanh là trưởng gỉa, là trí thức. Dù chê hay khen, cô Thái Thanh vẫn là Thái Thanh, Thanh Tuyền vẫn là Thanh Tuyền. Mỗi người được trời ban cho năng khiếu riêng, tài nghệ có sắc thái cá biệt, có thể so sánh phở này ngon hơn phở kia, tivi này xài tốt hơn tivi nọ, nhưng trong nghệ thuật thì lại không có tiêu chuẩn so sánh, vì nghệ thuật là nghệ thuật, không thể so sánh hát bội hay hơn cải lương, cải lương hay hơn hồ quảng. Trưởng gỉa, trí thức là gì nhỉ, bình dân là gì nhỉ, thông thường người ta luận bàn trí thức là giàu sang, là có học - bình dân là giới lao động, tay lấm chân bùn, nghèo, ít học. Ai cũng đều biết, đều có thể phê bình rất dễ nhưng làm nghệ thuật không phải là chuyện dễ làm và cũng không nên đưa linh hồn nghệ thuật vào lãnh vực phân biệt giai cấp khi thưởng thức nghệ thuật.
Tiếng hát nào cho người có học, tiếng hát nào cho người thất học, không có tiếng hát nào của riêng ai cả. Người nghệ sĩ truyền đạt giọng hát của mình xâm nhập thẳng vào tim óc của đại chúng, hoàn toàn không gửi riêng cho trí thức, thành phần thượng lưu và lập dị, bạn thích hay không thích vậy thôi.
Âm nhạc, tân nhạc, cải lương, hát bội, hồ quảng mỗi bộ môn đều có nét đặc thù của nghệ thuật, phán xét cải lương thuộc giai cấp bình dân, tân nhạc thuộc lớp trí thức có học và đi đến nhận định "biết thưởng thức tân nhạc mới được trở thành người trí thức", phán xét như vậy vô tình giẫm lên sự phản bội nguồn gốc lịch sử của dân tộc. Chính nhân gian đã sáng tạo ra thiên văn học, nghệ thuật và âm nhạc. Nhạc Việt Nam chỉ tuyệt vời với người Việt Nam, vì nó là tâm sự riêng mà chỉ có người Việt Nam mới cảm nhận được, mới có đủ nhịp cầu cảm thông hiểu nó.
Là nghệ sĩ tôi biết rõ tất cả nghệ sĩ chúng tôi đều muốn được mọi người thương yêu, mong đem tiếng hát, tài năng của mình làm đẹp cuộc đời, làm thăng hoa đời sống. Bởi cuộc đời đã quá nhiều nhiễu nhương, đau khổ, những điều tận thế đã lần lượt báo hiệu, còn chờ gì nữa mà không thay đổi cuộc sống, hãy sống vui lên, những chê khen - giận hờn, cố chấp, tỵ hiềm ghét bỏ xin hãy quên đi để sống cho một ngày đáng sống kẻo không còn kịp nữa.
Trước sau gì rồi cũng một cõi đi về, nếu có một ngày đi về xin cho tôi được đi trên đoạn đường thanh thảnThanh Tuyền