Ý THỨC VÀ TIỀM THỨC

Cọng cỏ hôm nay dậy sớm. Nó muốn tiếp tục theo dõi cô gái và con chó. Cô gái ngủ quên ở ngoài trời, lưng dựa vào vách núi. Khuôn mặt cô thoáng nét mệt nhọc và hoảng hốt. Con chó cắn nhẹ vào tay cô gái lúc lắc làm cô gái giật mình choàng tỉnh. Đạo sĩ vẫn ngồi ở chỗ cũ, điềm tĩnh hỏi:
- Có phải cô vừa trải qua một giấc mộng khó hiểu?
- Sao ông biết?
- Chuyện ấy vẫn thường xảy ra.
- Vậy ông có hay mơ không?
- Ta luôn luôn mơ.
- Ông thấy gì trong giấc mơ?
- Rất nhiều điều. Ta thấy và gặp những gì mà khi ý thức, ta không thể gặp được.
- Tôi vừa có một giấc mơ thật kinh khủng. Trong mơ tôi cũng ngồi ở chỗ này. Có hai người mặt mũi quái đản đi về phía tôi. Tôi cảm thấy sợ hãi nên nấp vào hang núi. Họ cũng vào hang núi. Tôi hốt hoảng vụt chạy trong bóng tối và rớt xuống một vực sâu. Đúng lúc đó thì tôi giật mình thức giấc.
Đạo sĩ gật gù:
- Sâu trong hang núi, quả có một vực thẳm.
Cô gái vô cùng ngạc nhiên:
- Tại sao tôi có thể mơ thấy những điều có thật mà chính tôi chưa biết tới?
- Đó là do tiềm thức của cô hoạt động.
- Nghĩa là…?
- Tâm thức có ý thức và tiềm thức luôn luân phiên hoạt động. Khi ý thức nghỉ ngơi là lúc tiềm thức làm việc. Ngay trong lúc ngủ, đầu óc cô vẫn liên tục “thức.”
- Khi tôi mở mắt thì tôi vẫn ngồi đây, vậy tôi có thật sự chạy vào hang núi không?
- Phần xác cô ngồi đây, phần hồn của cô thì chạy vào hang núi.
- Nói như vậy, lúc đó tôi đang chết à?
- Sống chết chỉ là ngôn ngữ mà thôi, không phải là điều quan trọng.
- Ý thức và tiềm thức khác nhau ra sao?
- Ý thức thuộc về thế giới hữu hình, tiềm thức thuộc về thế giới vô hình đối với con người.
- Tôi có thể kiểm soát được tiềm thức của tôi không?
- Muôn loài dùng ý thức đề kiểm soát hành động trong thế giới hữu hình. Tất nhiên cũng có thể dùng tiềm thức để kiểm soát hành động trong thế giới vô hình.
- Bằng cách nào?
- Những gì cô có thể làm bằng ý thức thì cũng có thể làm bằng tiềm thức. Cô có thể điều khiển các diễn tiến trong giấc mơ nếu muốn, hoặc nếu cô không thích giấc mơ ấy, cô có quyền không mơ nữa. Trong giấc mơ, cô sẽ thấy những gì không thể thấy hoặc nghe bằng ý thức, thậm chí có thể dùng tiềm thức để học hỏi.
- Ông học được gì bằng tiềm thức?
- Tiềm thức đưa ta xuống vực sâu, lên trời cao, len vào những nghách đá, lặn ngụp giữa lòng suối. Tiềm thức đưa ta gặp những hiện hữu không thuộc thế giới hữu hình của loài người.
- Theo ông, loài vật, loài cây cỏ, suối nước hang đá xung quanh ông có mơ không?
- Loài người chỉ là một loài bé nhỏ trong muôn loài vật của vũ trụ. Nếu loài người có giấc mơ các loài khác cũng sẽ mơ.
Cọng cỏ nghe đến đây, bật cười khoái chí, nó muốn hét lên: “Cô gái ơi! Ta vẫn thường mơ mộng hàng đêm đấy nhé.”

SỰ TIẾN HÓA

Đêm dần xuống, cô gái đang chuẩn bị bữa ăn tối bằng những vật liệu mang theo trong hành trang mà đối với cọng cỏ rất là “cấp tiến.” Chỉ cần bấm “tách” một cái là cô gái đã có ngay lửa ở trong tay. Chẳng thấy cô gái săn bắn hay thu lượm gì mà giờ cọng cỏ đã ngửi thấy mùi thức ăn thơm phức. Ngay cả những mùi ấy cũng kỳ lạ, có lẽ đạo sĩ chưa từng ăn bao giờ nên cọng cỏ chưa có dịp ngửi thấy.
- Ông ăn chay phải không? – Cô gái hỏi đạo sĩ.
- Đúng vậy.
- Món súp của tôi chỉ có mùi thịt chứ không có thịt, ông dùng chứ?
- Tất nhiên, đối với ta thì món súp của cô chẳng có mùi thịt gì cả vì ta đã quên mất mùi thịt ra làm sao.
- Ông có nghĩ rằng sống mãi ở đây ông sẽ đi ngược lại với sự tiến hóa?
- Sự tiến hóa nằm ở ngay trong đầu của mỗi vật, sống ở đâu cũng thế thôi. Những kỹ thuật xã hội con người đang có, chỉ cần tập trung suy nghĩ, ta có thể nghiệm ra hết cả.
- Ông muốn nói đến những kỹ thuật tân tiến, như hệ thống liên mạng?
- Hệ thống liên mạng ấy lấy căn bản từ hệ thống liên mạng trong thiên nhiên, và chỉ là một phần nhỏ của sự thông tin tư tưởng. Ngay cả ở đây cũng vẫn có hệ thống liên mạng.
- Xin ông giải thích thêm.
- Khi nhìn lên trời hay nhìn vào sinh hoạt của các loài xung quanh, ta có thể đoán biết được thời tiết hay những sự biến động. Đối với hệ thống liên mạng mà xã hội loài người đang xử dụng, để chuyển một thông tin đi nửa vòng trái đất hay xa hơn nữa, phải dùng đến những làn sóng vô hình trong không gian. Và nếu như đã có những làn sóng vô hình thì việc thông tin trực tiếp bằng ý nghĩ thay vì lời nói, hành động, hình ảnh hay chữ viết chỉ là sự khác nhau giữa các làn sóng mà thôi.
- Ông có nghĩ khi đó, con người đạt đến đỉnh tối cao của trí tuệ hay không?
Đạo sĩ lắc đầu:
- Loài người có thể cho một điểm nào đó là tối cao, nhưng đấy chỉ là sự tương đối và tạm thời vì kiến thức của con người có giới hạn.
- Theo ông thì sự thành đạt của xã hội loài người hiện nay sẽ đi tới đâu?
- Như ta đã nói, phát minh là mầm mống của sự hủy diệt. Sự tiến hóa đã đi được rất nhiều vòng thì nền văn minh hiện nay không thể nào đi lệch ra ngoài quỹ đạo ấy. Khi đã đạt đến mức quá mạnh, quá cao thì sẽ phải giảm xuống, như ngọn núi kia, có triền dốc lên thì phải có triền dốc xuống. Khi đã quá rực rỡ thì sẽ phải lu mờ, như mặt trời khi lặn khi mọc. Khi đã quá bành trướng thì phải có lúc thu hẹp lại, như mặt trăng có khuyết có đầy.
- Có nghĩa là không có sự gì tồn tại mãi mãi?
Đạo sĩ cười:
- Sở dĩ đặt vấn đề trường tồn là vì sự ham muốn thống trị. Thực chất chỉ có một sự tồn tại và sự tồn tại ấy biến chuyển hình dạng, vị trí, và có thể “chuyển ngôi.” Nên nhớ rằng trước khi con người bành trướng trên quả đất này, thì nó đã từng là hành tinh của loài khủng long, thì chẳng có gì lạ nếu như một loài khác thay thế con người, và con người lại thay thế một loài nào đó ở một nơi nào đó.
- Nói như ông thì không có gì đáng ngạc nhiên hay nghi ngờ về các nền văn minh xuất hiện trước chúng ta hàng tỷ năm?
- Tất nhiên, cô nhìn thấy trăng khuyết không có nghĩa là trăng không tròn. Cô nhìn thấy mặt trời chói sáng hơn các vì sao, không có nghĩa là các vì sao bé nhỏ và kém chiếu sáng. Chúng ta văn minh hơn mười năm hay trăm năm trước không có nghĩa là văn minh hơn triệu năm hay tỷ năm trước.
- Thế ra con người chỉ đi loanh quanh?
- Không riêng con người, mà mọi vật đều đi loanh quanh giữa tiến và hóa.
Cọng cỏ chợt rùng mình, có thể nào nó sẽ “tiến hóa” thành đạo sĩ và đạo sĩ thành cọng cỏ?

HÌNH THỨC VÀ NỘI DUNG

Trời chuyển dần sang màu hồng xám, bắt đầu buổi chiều tối. Cô gái cùng với con chó chuẩn bị thu xếp hành trang để sáng mai lên đường rời khỏi khu rừng. Đạo sĩ, với sự tĩnh lặng hàng ngày, vẫn ngồi chuyện trò cùng vạn vật. Cô gái bất chợt nhìn sang đạo sĩ:
- Ông có nghĩ rằng xã hội con người chứa quá nhiều hình thức không?
- Cô cho thế nào là hình thức?
- Hình thức như các lễ nghi tôn giáo, văn hóa và ngay trong cả xã hội.
- Thế cô chống lại hình thức?
- Tôi không biết. Nhưng tôi thích con người hướng đến nội dung nhiều hơn.
- Thế cô cho thế nào là nội dung?
- Trung thực với suy nghĩ của mình.
- Vậy người coi trọng hình thức là không trung thực?
- Không hẳn, nhưng hình thức là một trong những yếu tố nhốt chặt tư tưởng con người.
- Ở một góc độ nào đó, – Đạo sĩ gật gù – ta đồng ý với cô, nhưng đôi khi cũng còn tùy vào hoàn cảnh để xét đoán hình thức và nội dung.
- Xin ông giải thích thêm cho rõ.
- Này nhé, hình thức sẽ trở nên yếu tố tích cực nếu người trọng hình thức dùng hình thức làm điều thiện. Lấy ví dụ, trong xã hội, con người dùng lễ nghĩa đối xử tốt với nhau thì đấy là điều tốt. Đi vào tâm linh, khi một tu sĩ cầu nguyện, chấp tay niệm một đấng nào đó, xin cho một người nào đó đang lâm cảnh khổ sở hiểm nguy, thì đó cũng là một điều tốt. Không nên chê trách họ. Nhưng nếu vị tu sĩ ấy chỉ biết sáng đêm cầu nguyện, quên đi nguồn gốc của việc cầu nguyện, quên đi cái tinh túy trong tư tưởng mình, thì xem như hình thức cầu nguyện sẽ rất dư thừa.
- Ông nghĩ thế nào khi con người biết được sự khác nhau của hình thức và nội dung nhưng vẫn duy trì?
- Như ta đã nói, nếu một người tâm thiện nhưng thích hình thức rườm rà thì người ấy vẫn còn là người tốt. Còn nếu ngược lại, người không hình thức nhưng có ý đồ nội dung xấu xa sẽ vẫn có khả năng hại đến người khác.
- Theo ông thì nội dung quan trọng như thế nào?
- Nội dung của một vấn đề chính là nền tảng của vấn đề ấy. Một con người được coi là sâu sắc khi biết và hiểu tường tận từng hành động mình đang làm. Xa hơn, người ấy sẽ có mục đích trong tư tưởng, và việc mà họ muốn làm sẽ ảnh hưởng đến mọi vật.
- Thế còn ông, ông ngồi thiền như vậy không phải là hình thức sao?
- Thiền sẽ là hình thức nếu người ngồi thiền không phóng thích tâm trí của mình. Còn ta, ta ngồi trong trạng thái tịnh, trí tuệ ta thanh thản sáng suốt. Tâm ta bay bổng nhàn nhã. Ta tịnh ngay cả khi ăn và ngủ. Vậy không thể gọi ấy là hình thức.
- Thế ông nghĩ người đời xưng hô lễ nghĩa dài dòng, để ý từng hành động cử chỉ lẫn nhau để định giá trị con người thì sao?
- Hễ có ngôn ngữ là có hình thức. Nếu ta không cần hình thức thì ta cũng không cần ngôn ngữ mà vẫn thông đạt tư tưởng. Xã hội con người đa dạng và phức tạp, người trọng hình thức sẽ bất đồng với người trọng nội dung và ngược lại. Tuy nhiên, giá trị con người không thể đánh giá đơn giản qua vài lời nói hay hành động được. Chỉ có thể tự mình dùng tâm và trí để suy xét hành động của mình. Giá trị mỗi con người không thể diễn tả bằng ngôn ngữ được.
- Vậy theo ông, hình thức và nội dung có cần thiết không?
- Cần và không cần.
- Tại sao?
- Hình thức và nội dung nên được dùng đúng hoàn cảnh, và tùy theo trường hợp. Không coi thường hay coi trọng cả nội dung lẫn hình thức thì con người sẽ tiến xa.
Cô gái trầm lặng suy nghĩ. Cọng cỏ cũng chìm vào những suy nghĩ lan man, “Không biết chính ta có hình thức không?”

HỌC ĐỂ QUÊN

Cọng cỏ nín thở nhìn theo dáng cô gái và con chó từ từ mờ tan vào làn hơi nước ban mai. Nó thở phào, đạo sĩ hỏi:
- Ngươi không thích sự hiện diện của cô gái và con chó?
- Không hẳn thế, chỉ vì tôi có nhiều điều muốn hỏi ông.
- Tại sao ngươi không hỏi khi có họ ở đây?
- Ông bận nói chuyện với họ, còn tôi thì bận nghe ông và họ bàn luận.
- Bây giờ ngươi muốn hỏi gì?
- Tôi quên rồi.
- Vậy thì tốt cho ngươi.
Cọng cỏ ngạc nhiên:
- Tại sao?
- Những sự hiểu biết ngươi thu lượm được, phải quên hết đi.
- Học để quên? Ông dạy gì mà lạ thế? – Cọng cỏ bực dọc.
- Khi ngươi quên tất cả rồi thì kiến thức đó mới thực sự giúp ích cho ngươi và thuộc về ngươi.
- Tôi chưa hiểu.
- Hãy tưởng tượng kiến thức như sỏi đá dồn vào đầu ngươi. Nếu ngươi cứ nghĩ chúng là sỏi đá, đầu ngươi sẽ chỉ là cái lọ đựng nặng chình chịch và có giới hạn. Nếu ngươi quên sự hiện diện của chúng, đầu ngươi nhẹ tênh, và ngươi sẽ có thể thu thêm kiến thức.
- Thế những sỏi đá ấy đâu?
Đạo sĩ cười:
- Chúng sẽ biến thành những gì ngươi muốn và bay ra khỏi đầu ngươi.
- Làm sao tôi có thể thực hiện được điều ông nói?
Đạo sĩ đưa ngón tay đến sát cọng cỏ làm nó phải nghiêng mình xuống:
- Ông làm gì thế? – Cọng cỏ ngạc nhiên.
- Ngươi đang nhìn thấy gì?
- Ngón tay của ông chứ cái gì.
- Nhìn kỹ xem – Đạo sĩ đưa ngón tay gần hơn nữa làm cọng cỏ phải nhắm mắt lại:
- A! Tôi thấy khuôn mặt của ông đằng sau ngón tay đấy.
- Tốt, bây giờ người hiểu chưa? Nếu ngươi chỉ nhìn thấy hay nhớ cái ở trước mắt ngươi thì ngươi chẳng thấy cái gì khác cả, ngươi phải quên cái truớc mắt, quên mớ ngôn ngữ mà ngươi thu lượm được thì ngươi mới có thể sống với ý nghĩa chứa đựng trong mớ ngôn ngữ ấy.
Cọng cỏ im lặng một hồi dường như để ôn lại lời của đạo sĩ, chợt nó thốt lên:
- Này, ông có thể nhắc lại được không, ông làm đầu tôi rối lên rồi.
Đạo sĩ cười sảng khoái:
- Ngươi khá thông minh đấy, cọng cỏ ạ.
Cọng cỏ lúc lắc đầu, thử xem mớ kiến thức của nó có kêu lạo xạo trong đầu hay không.



KẾT

Mặt trời xuống, nhường phần sáng tự nhiên trong tâm thức đạo sĩ rọi vào muôn loài. Khu rừng bỗng rực lên và nhộn nhịp hơn trước. Cọng cỏ, có lẽ đã quên hết những cuộc đàm đạo cùng đạo sĩ, nó bâng quơ với thắc mắc của chính mình: “ Tại sao đạo sĩ lại tồn tại trong khu rừng hoang vắng này?” Nhưng cọng cỏ không lên tiếng hỏi đạo sĩ về sự hiện diện của ông. Nó mải ngắm nhìn cảnh vật xung quanh, đẹp như một bức tranh xếp hình tinh xảo. Nó có cảm giác an nhiên thanh thản, dường như nó đã hiểu sự hiện hữu của mọi vật xung quanh và sự xếp đặt của tạo hóa. Có điều, nó không nhớ tại sao nó lại hiểu...


ĐTQA
2000

Cám ơn chị VHP

Cám ơn chị PC, sợ rằng em còn nhiều chuyện... đa đoan, chưa thể ngồi xuống làm "văn sỡi" chuyên nghiệp được. Khi nào duyên nó đủ chín thì chắc chắn em sẽ thọ giáo chị.

WESTMINSTER, California (NV) - Ông Bà Thị Trưởng Westminster - Trí Tạ và Quế Anh, được hiệu trưởng trường tiểu học Marshall mời đọc sách cho học sinh lớp sáu của trường, nhân chương trình "Read Across America" trong Tháng Ba hàng năm, do Bộ Giáo Dục California khuyến khích.


Bà Quế Anh (trái) và phu quân, Thị Trưởng Trí Tạ. (Hình: Linh Nguyễn/Người Việt)

"Chúng ta rất hân hạnh đón tiếp vị khách quan trọng là ông bà Thị Trưởng Westminster trong buổi đọc sách hôm nay," bà Hiệu Trưởng Melanie Mathovich, hướng về các em học sinh, mở đầu phần giới thiệu.
Thị Trưởng Trí Tạ giải thích lý do tại sao cần cả hai người cùng có mặt để đọc cuốn sách song ngữ Anh-Việt, tựa đề "Đạo Sĩ và Cọng Cỏ."
"Đây là tập truyện ngắn mà cả hai chúng tôi viết trong thời gian kỷ lục là ba tuần. Mẹ tôi, bà Đỗ Châu Huyền, giáo sư Anh văn dạy Hội Việt Mỹ khi còn ở Việt Nam, thấy thú vị nên đã dịch sang tiếng Anh trong vòng bốn tuần và xuất bản vào năm 2000. Sách được nhiều người thích vào thời đó," ông nói.
"Tôi và nhà tôi sẽ thay phiên đọc những lời đối thoại trong đoản văn 'Nghệ Thuật Trong Mắt Mỗi Loài,' vị thị trưởng gốc Việt nói.
Nội dung ngắn, ghi lại lời đối thoại của một con giun và một cọng cỏ.
Truyện kể rằng "Vài chiếc lá thu khô rớt xuống ngay cạnh cọng cỏ. Cọng cỏ nhìn ngang, nhìn dọc, trông chiếc lá thật lạ mắt." Cọng cỏ khen lá đẹp nhưng bỗng có một con giun từ đâu bò lên chiếc lá, ngo ngoe, ngửi chiếc lá.


Cọng cỏ bèn quát lên: "Đóng là đồ giun dế! Không biết thưởng thức nghệ thuật!"
Cọng cỏ và chiếc lá tranh nhau mắng đối phương, từ những nhận xét chủ quan của mình. Ai cũng tự cho mình mới là người biết thưởng thức nghệ thuật.
Chiếc lá cho rằng mình hơn loài giun dế, vì có cảm xúc, biết rung động trước cảnh vật. Trong khi con giun cho rằng nó cũng có cảm xúc, vì cảm được sự mềm mại và hưởng mùi thơm của chiến lá.
Học sinh say sưa theo dõi ý niệm của câu chuyện, có lẽ mới đối với trình độ của các em sinh trưởng tại Mỹ.
Ông cho biết "nội dung bài này giúp các em biết quý trọng nguồn gốc của mình, và cũng từ đó biết ghi nhận những ý kiến khác biệt của người khác."
Sau phần đọc sách là phần các học sinh đặt câu hỏi.
Em Alina Trần, 11 tuổi, muốn biết khi còn nhỏ có ai đọc truyện cho thị trưởng nghe trước khi đi ngủ không?
"Thời đó, ở Việt Nam ít gia đình làm điều này. Các bà mẹ thường ru con khi còn bé thơ mà thôi," ông trả lời.
Em David Macias hỏi ông bà thị trưởng có dự tính viết thêm sách không? Em khác hỏi nếu ai đó sỉ nhục ông, ông sẽ làm gì?


Ông Trí điềm đạm trả lời: "Mình phải bình tĩnh, tìm hiểu lý do. Hỏi thầy, hỏi cha mẹ cho lời khuyên bảo. Riêng trong giai đoạn này khi còn là thị trưởng, tôi tin vào sự nhún nhường, tôi chỉ muốn phục vụ mọi người,"
Em Andrew Nguyễn, được thầy giới thiệu là em đọc ba triệu chữ vì đọc rất nhiều sách, hỏi tại sao đọc sách lại quan trọng với thị trưởng?
"Tôi đọc được tư tưởng người khác khi đọc tác phẩm của họ. Nhất là tôi học được rất nhiều kinh nghiệm khi đọc tiểu sử của các Tổng Thống Hoa Kỳ," ông Trí nói.
Thầy giáo Steve Goeller muốn biết thị trưởng sử dụng thời giờ ra sao để có thể làm việc ngoài xã hội và trong gia đình với thời khóa biểu bận rộn như thế.
"Tôi may mắn, nhà tôi lo hết. Bà ấy sắp xếp rất khoa học, nhờ vây mà tôi gánh được nhiều việc.," ông Trí Tạ nói.
Bà hiệu trưởng Mathovich bổ túc: "Lẽ ra chương trình 'Read Across America' khuyến khích học sinh đọc sách, xảy ra vào Thứ Tư tuần trước, nhưng thị trưởng cũng thu xếp được để đến với lớp học hôm nay."
Trước đó, thị trưởng gốc Việt tự giới thiệu về mình, ông nói: "Năm 19 tuổi, tôi theo cha mẹ tôi đến Mỹ năm 1992. Tôi không nói được một chữ tiếng Anh, nhưng nhờ sự quyết tâm và cố gắng học hỏi, tôi tốt ngiệp cử nhân chính trị học. Sau tôi học lấy bằng cao học môn bang giao quốc tế, trước khi tham gia chính trường."
Ông giới thiệu vợ ông, bà Quế Anh, cũng phải bắt đầu cuộc sống từ con số không, nay là dược sĩ.
"Thông điệp của chúng tôi muốn gởi đến các em là phải kiên trì, phải dấn thân, tin tưởng vào chính mình, vào tương lai. Cố học giỏi, nghe lời cha mẹ và thầy cô giáo. Nếu tôi làm thị trưởng được, các em một ngày nào đó, cũng phải làm được," thị trưởng gốc Việt đầu tiên trên toàn nước Mỹ, nói trước khi ra về.
Trường Marshall Elemetary tọa lạc tại số 15791 Bushard Ave., Westminster, nhưng thộc Học Khu Garden Grove.
---
Liên lạc LinhNguyen@nguoi-viet.com