LES PAROLES TO SIR WHO GOES TO PARIS
Leave your door open tonight, ‘cause I will creep in
I’ll talk to your heartbeat
Tales of the affair between Paris and L’Indochine
I’ll breathe onto your heart memories of girlhood
and paint onto your mind images of what I once saw
of my beloved Paris
so when you roam the city of love, city of lights, city of revolution,
nurturer of the misfit, the rejected, the vagabonde
You will see what I saw and embrace my soul
to find unison
in my beloved Paris.
and when the morning sun paints shadow upon your face,
Le depart, by sir who goes to Paris
Je t’ai apporte des bonbons, du chocolat, du croissant, et du fromage
Tout le monde fait ca ici
in my beloved Paris
I once tiptoed along the bank of La Seine, seeing lovers’ embrace
wishing I could grow up so fast to make love to you
I once rolled up on the wet leaves of Le Jardin de Luxembourg,
longing for womanhood when these leaves would turn into your caress
I once peeped inside the boutiques de Champs Elysees
imagining me in ligerie, high heels, and a Dior hat, devenir ton amante
That time never came, and somehow the affair of Paris and L’Indochine
turned into gunshots, guillotines, airlift and evacuation
Somewhere between Paris and L’Indochine, I lie
stoic and silent
awaiting you, still
Grand-mere, from the soil of Southeast Asia I can still hear you cry
Maman, agee et gentille, still talking of everlasting love
Et toi, ma tante, tata, you and the glory of your Vietnamese opera stage
Wake up, the women of the East, from tomb, bed, stage, and dream
and tell me, how many years has it been since I left your womb?
If I am to hear the footsteps of love, why does it come so late?
Quand, qui, and comment de dire
ce grand amour qui me dechire
So, sir who goes to Paris, tear the sky of Paris for me,
rage over the horizon of L’Isle de France
and rush, rush to me
grab, feel, and taste
and leave nothing unsaid
Rush, rush against time
horseman, boxer, L’avocat, conseil, man of the world
run up the steps of Sacre Coeur
bow to divinity, and love me full as though tomorrow would soon be Apocalypse
down to Monmartre, capture my colors in the artist’s eyes
and find, too, the house of Dalida, upon her breath I sing
Besame, besame mucho
trace for me the steps of Josephine Baker, upon her feet I dance
Samba samba samba comme le mambo mambo la
Reach for Notre Dame’s Rose Window and picture Esmeralda through Quasimodo’s longing
Stroll through L’arc de Triomphe, triumph, please, triumph over me
in the golden sunshine of Paris (sparkling like les cheuveux blonds of the Sorbonne girls), you reign over me
like love itself
back to Quartier Latin, follow the church bells of St. Germains des Pres,
gather for me, sir, pieces of my girlhood
catch Buddha’s statue in the house of the Vietnamese ladies of Pigalle
on the cleavage of Moulin Rouge dancers
glance inside Sartre’s cafe, Deux Margots, where life and hell are both here, Huit Clos No Exit
and move on, my love, reviens, reviens, and blind yourself unto me once more, in me love’s no exit
But when the moon hangs over La Tour Eiffel
When all lights die out on Le Theatre de Moliere
Out on L’avenue de L’Opera, the affair between Paris and L’Indochine has ended
you return to L’Hotel Parisien, alone, sir who has gone to Paris
Look, look, my love
somewhere in a dark alley, at the end of a long and narrow corridor,
I may be lying, hopeless and breathless,
Lips apart, limbs abandoned
lusting love, loving lust
awaiting you, still
Viens, viens, mon amour, vite et tout de suite
Come to me, with cuffs, feather, bonds and bondage
to complete my being
and rewrite for me
girlhood from its beginning.
* * *
Lời cho anh.
Để ngỏ cửa tối nay cho em đến.
Theo nhịp tim anh, em sẽ thì thầm.
Em sẽ kể về mối tình say đắm
Giữa Paris và Đông đương của mình.
Em sẽ thổi vào tim anh,
Những kỷ niệm xanh của thời con gái
Và vẽ trong trí anh, hình ảnh em đã thấy
Ôi ! Hình ảnh Paris yêu dấu vô vàn
Để khi anh dạo bước giữa Paris, thành phố của tình yêu, ánh sáng và cách mạng
Thành phố cưu mang người bất hạnh, bị ruồng bỏ, lang thang.
Anh sẽ thấy, sẽ hiểu lòng em nhé.
Paris dấu yêu vẫn dung hợp nhịp nhàng.
Khi bóng nắng sớm mai che mặt người.
Giờ khởi hành sang Paris đã tới
Kẹo ngọt, chocolat, croissant và fromage
Theo thông lệ của Paris, em mang cho anh rồi.
Bên sông Seine rón rén,
Nhìn tình nhân hôn nhau.
Ước ao em mau lớn
Trao anh mối tình đầu.
Vùi người trong lá ẩm vườn Lục-Xâm.
Đợi lá trở mình, như vòng tay anh ve vuốt biến em thành thiếu phụ ...
Trên phố Champs-Élysée, nhìn vào các cửa hàng,
Rồi tưởng mình với áo ngủ, giày cao, nón Dior và thành người tình của anh
Thời khắc này không bao giờ đến.
Mối tình Paris - Đông dương bị hoá kiếp với súng đạn, pháp trường, không vận và di tản.
Nhưng đâu đó trên chặng đường Paris - Đông dương
Em nằm xuống, nhẫn nại và thinh lặng, vẫn đợi chờ anh.
Em nghe tiếng nấc của bà từ quê nhà.
Mẹ già dịu hiền kể chuyện tình muôn thuở.
Còn cô em, cô và sàn gỗ cải lương đất việt.
Từ nấm mộ, giường ngủ, sân khấu và ước mơ,
Hãy tỉnh giấc cả đi, hỡi những thiếu phụ phương đông.
Hãy nói cho tôi biết, tự khi nào tôi đã được sinh ra.
Tình yêu bước nhẹ quanh đây mà sao chưa thấy tới ?
Phải kể khi nào với ai và ra sao
Về mối tình đã dày xéo tim tôi
Anh hãy tới Paris, xé toạc dùm em bầu trời nơi ấy.
Cuồng nộ che khuất chân trời đảo Isle de France.
Tới mau, tới nhanh với em.
Hãy ôm chầm lấy em, cảm nhận, thưởng thức em đi.
Đừng để sót lại bất cứ gì.
Tới mau, tới nhanh kẻo muộn !
Hỡi chàng kị mã, võ sĩ, luật gia, cố vấn, nam nhân của thế giới.
Hãy bước lên các bậc thềm của Sacré-Coeur.
Cúi chào thần linh đi, rồi hãy yêu em trọn vẹn, như thể ngày mai sẽ là ngày tận thế.
Hãy xuống Monmartre, kiếm màu da em trong mắt người nghệ sĩ.
Hãy tìm cả căn nhà của Dalida, bằng hơi thở nàng em hát.
... Besame besame mucho ...
Theo vết chân của Josephine Baker em nhảy múa, anh nhớ tìm dấu chúng cho ra.
... Samba samba samba, mambo mambo la ...
Hãy chạm tay vào vòng kính hoa ở Notre-Dame, và trong nỗi đam mê của Quasimodo, nhìn thấy Esmeralda.
Lần sang Khải Hoàn Môn, chiến thắng, hãy chiến thắng em trong nắng vàng của Paris ( óng ả như màu tóc con gái Sorbonne). Anh ngự trị trong em như chính tình yêu đã ngự trị.
Về lại Quartier Latin, anh ơi, lần theo tiếng chuông giáo đường St Germain des Prés, hãy gom dùm em những mảnh vụn đời con gái.
Trong lằn rẽ của vũ công Moulin Rouge, hãy bắt cho kịp tượng phật của chùa sư nữ việt Pigalle
Liếc vào quán cà phê Deux-Margots của Sartre, nơi đời sống và địa ngục họp kín cùng nhau, không ra lối thoát.
Ơi tình yêu, tiếp tục nhé ! Về, hãy về ! Mù lòa với em thêm lần nữa, tình yêu không lối thoát trong em
Nhưng khi trăng treo trên đỉnh tháp Eiffel
Khi ánh sáng, tất cả, tắt dần ở hí viện Molière, tắt dần trên đại lộ Opéra
Lúc cuộc tình Paris - Đông dương đã chết
Anh, người lữ khách cô đơn, về lại quán trọ Parisien,
Nhìn, nhìn đi tình yêu ơi.
Ở vùng tối đâu đó nơi cuối hành lang dài và hẹp
Em có thể đang nằm, hé môi, rũ liệt,
tuyệt vọng, ngừng thở đợi chờ anh
Đắm say tình yêu, yêu tình say đắm.
Đến, hãy đến tình yêu ơi, nhanh lên và lập tức.
Đến cùng em, với gông cùm lông chim, thành tôi đòi nô lệ
Để em được hiện diện trọn vẹn
Và hãy viết lại từ đầu đời con gái của chính em.
* * *
Lời dịch giả
Bài thơ ni tui nhận được bữa qua từ cô chủ xịn PC. Cổ biểu tui dịch, dịch xong thì cổ sẽ cho tui nghỉ dài hạn.
Thơ tui hoàn toàn mù tịt, làm thơ đọc thơ chi tui cũng bí lù ráo. Bà con đọc tui cái biết liền nha, đầu tui chỉ nghĩ nổi những cái chi cụ thể chớ còn trừu tượng thì tui ... huề vốn liền !
Tác giả bài thơ ni ngó chừng là một cô còn trẻ, chất ngất đam mê. Ngôn từ thơ bóng bảy, ý tứ mới lạ tân kỳ. Cô trăn trở giữa mộng mơ và thực tại, hạnh phúc và khổ đau ... Cũng may chuyện của cô nó xoay quanh Paris là nơi tui rành rẽ, thành ra rồi tui vì chốn cũ mà cố gắng dịch vật cho xong. Dà, vật lộn với chữ nghĩa đặng dịch cho thoát ý tác giả đó nha.
Tóm gọn ý chánh thì đây là lời dặn dò của tác giả gởi tới một ông nào đó khăn gói hoa li sang Paris. Chả đi Paris làm chi hổng biết, có lẽ đi chơi thôi nha. Phải đi chơi thì mới rảnh rang mà lê lết phố này phố kia chớ bộ. Chả đi có một mình. Cổ kêu chả bằng Sir, kỳ cục quá xá ! Cổ yêu chả hay yêu Paris thiệt cũng khó đoán. Ngó chừng cổ lẫn lộn cảnh với người. Thành ra cái người được gọi tên ầm ĩ là " tình yêu ơi " chưa chắc đã là chả nha, bà con cô bác chịu khó hiểu dzậy dùm cho tui.
Sau đây là vài lời chú thích.
Isle de France là một hòn đảo nhỏ nằm giữa Paris. Từ đây có hơn chục cái cầu bắc qua bắc lợi, đẹp nhứt là cầu Alexandre III. Trên đảo này có cái đồng hồ lớn chạy bằng năng lượng mặt trời, là chỗ được đánh dấu cây số zéro để làm mốc tính chiều dài khoảng cách tới những vùng khác.
Những địa danh đều được viết hoa. Vườn Lục Xâm (mùa thu âm thầm trong vườn Lục Xâm ..) Đại học Sorbonne, tour Eiffel, Champs Élysée ... vv... Quartier Latin xuất hiện trong thơ Cung trầm Tưởng thành Xóm học, là nơi học trò mướn phòng trọ rất đông.
Đường Opéra là đường với những boutiques sang của du khách, bây giờ phần lớn là du khách nhựt. Chủ nhơn những boutiques ni cũng là dân nhựt luôn. Tiền từ túi nhựt chạy vô két nhựt, lòng vòng vậy đâu có lọt ra ngoài !
Nhà thờ Sacré-Coeur trắng, nằm trên một ngọn đồi, dưới chân đồi là Monmartre, khu của nghệ sĩ. (và gần đó có quán Moulin Rouge)
Rose Window của Notre-Dame : Victor Hugo đã cho Quasimodo ôm xác Esmeralda đứng từ khung cửa này nhìn xuống đám đông phiá dưới thì phải ! Rose window thiệt sự hổng phải là window nha. Tiếng tây kêu nó là vitrail có tên Rosace, một tấm kiếng vạn hoa, tròn rất lớn gắn trên tường phía trước của thánh đường Notre-Dame, ánh sáng xuyên qua nó thành nhiều màu sắc lộng lẫy, chiếu sáng bên trong giáo đường. Vitrail này sản xuất từ thành phố Chartres, cách Paris hơn 1 giờ xe.
The house of the vietnamese ladies : tui nghĩ nó là một tu viện của người Việt, nhưng không chắc lắm !
Dà, tui cố gắng tìm âm điệu cho bản dịch có vẻ thơ một chút, nhưng tới khúc nàng vô vườn Lục xâm, lăn vào đống lá ướt rồi mơ thành thiếu phụ, là tui hết xí quách đành chào thua ! Để đó mơi mốt sung sức tui chạy vô tính tiếp, còn bằng không có thi sĩ nào đó xăn tay áo phụ dùm, tui mang ơn.
The cleavage of Moulin Rouge dancers là lúc tất cả các vũ công sắp thành hàng một, rồi theo thứ tự tách ra thành hàng đôi. Tách ra vậy rồi có tượng phật của chùa sư nữ Pigalle nhảy ra cho mình chụp lấy thì quả là ý tứ tân kỳ.
Feather trong come to me, with cuffs, feather, bond and bondage thì tui thiệt sự bí lù, hổng hiểu nổi ẩn dụ của nó là chi ? Có thể cái cuffs đó chỉ bằng lông chim vớ vẩn, nhưng có khả năng khóa chặt nàng để nàng trở thành nô lệ tình yêu chăng ?
Có vài lỗi chánh tả sơ sài trong nguyên tác, tui hổng rõ là lỗi typo hay lỗi của tác giả hổng chừng. Ligerie (imagining me in ligerie) có lẽ là lingerie, tui dịch là áo ngủ.
Câu thơ sau đây tui đọc mà ngẫm nghĩ hoài
Quand qui and comment de dire
Ce grand amour qui me déchire.
Quand và comment thì ta nói dire quand, dire comment (nói lúc nào và thế nào). Với qui thì dire à qui (nói cùng ai). Qui do đó sẽ là complément d’objet indirect của dire. Khác với parler, ta có parler à qui, parler de qui.
Nếu đặt tất cả vào chung và nếu comment đứng sau cùng thì tui nghĩ comment de dire nghe hổng ổn, nghe trục trặc lỗ tai sao đó. Thành ra theo tui có lẽ de dire nên viết thành dire trống không thôi quand qui and coment dire. Nếu muốn giữ số syllabes cho đúng, ta sửa thành quand qui and comment le dire , le ở đây thay thế cho tình yêu phía dưới và là complément d'objet direct của dire, hay có thể sửa là quand qui and comment décrire.
Dà, tui ngó câu văn theo góc nhìn văn phạm bài bản nên hẳn là méo mó. Có lẽ thơ cần những ngoại lệ chăng ? Hổng chừng văn phạm pháp đã có thay đổi mà tui chưa update nữa nha. Dù sao cũng nêu ra đây để cùng học hỏi.
Xin hết.
TB : Bài viết này chỉ dán vào diễn đàn thôi, xin đừng bưng nó đi đầu ráo hết. Trân trọng.
Addendum
- Dà, tui chạy vô đổi chữ " nhẹ bước " trở lại thành " rón rén " như trước, hồi đầu viết là rón rén nha, rồi sửa và thấy câu thơ chẳng những yếu hẳn đi mà lại còn sai ý tác giả nữa chớ !.
- Tui vẫn suy nghĩ lung lắm về chuyện tượng phật và cleavage của vũ công Moulin Rouge. Có thể hình ảnh nó như vầy chăng : Cleavage là lúc các vũ công ôm váy lên và dạng chân ra trong vụ điệu French Can-Can nổi tiếng, trade-mark của vũ đoàn Moulin Rouge, và khi cleavage như vậy thì ... phật đã hiện ra tại tâm liền tù tì !
- Trả lời cái message phía dưới đây luôn cho PC nè : Ham muốn có nghĩa là dục vọng, nhưng ham muốn nhẹ hều không chỉ ra được cái đam mê của tác giả. Có lẽ cô ấy nghe chữ dục vọng có vẻ xác thịt vật chất nên rồi sợ chăng. Nếu vậy tui xin sửa lại thành say đắm - đắm say. như vậy cho thóat ý của chữ lusting và có thể làm tăng nhạc điệu của câu thơ nữa lận.
Tác giả bài thơ này là ai ta ơi ? Tui muốn biết lắm đó.
Muốn đọc bài thơ hoàn chỉnh thì đọc phần trên nè, bị vì phần của PC dưới đây là bản đầu tiên đó, và tui có thể cứ ... update mỗi ngày !
Trân trọng