CHÂN DUNG HOÀNG ANH TUẤN HUY PHƯƠNG, Sep 01, 2006
“Yêu Em Hà Nội...”
Từ năm 1948 đên nay, Hoàng Anh Tuấn chưa một lần
trở lại Hà Nội, ông chỉ muốn giữ một hình ảnh Hà Nội
trong trí nhớ, như một kỷ niệm của mối tình đầu, đẹp
đẽ và thanh khiết, không phải là Hà Nội bây giờ.
Cali Today News - Người ta biết tới Hoàng Anh Tuấn
như một đạo diễn phim, nhà viết kịch hay là một ký
giả hơn là một nhà thơ. Tuy vậy, chung cuộc, từ lúc
mới lớn cho tới lúc cuối cuộc đời thơ vẫn là người tình
gắn bó với cuộc đời và tâm hồn ông hơn hết. Với tuổi
bảy mươi ba, Hoàng Anh Tuấn vừa cho ấn hành tập
thơ thứ hai“Yêu Em, Hà Nội và Những Bài Thơ Khác”,
tập thơ thứ nhất mang tên “Về Provens”được ra đời
tại Paris (cùng lúc với Thơ Nguyên Sa) năm 1955, lúc
tác giả mới hai mươi ba tuổi, một khoảng xa năm
mươi năm tròn.
Hoàng Anh Tuấn sinh ngày 7 tháng 5 năm 1932 tại
Phố Nhà Chung, Hà Nội trong một gia đình năm anh
em mà ông là con trai cả và duy nhất. Khi mới bắt đầu
tuổi tiểu học thì thân phụ ông, một dược sĩ phải đổi di
làm việc tại Vinh, gởi ông lại nhà ông bác để di học.
Ông theo học tại trường Dòng Puginier ở Hà Nội, một trường đạo nổi tiếng là kỷ luật và nghiêm
khắc. Năm 1943, phi cơ Nhật bắt dầu dội bom Hà Nội, cũng là lúc ông thân sinh bỏ việc ở Vinh,
về Hà Nội mang gia đình chạy loạn về Hưng Yên, một tỉnh lỵ êm đềm ở xa Hà Nội. Cho tới lúc
này, Hoàng Anh Tuấn lên tới lớp ba mà chưa biết một chữ Việt nào nên được một ông thầy quốc
ngữ, thầy giáo tu xuất tên Khắc kềm kẹp và dạy cả cách làm thơ cho Hoàng Anh Tuấn. Ông giáo
này chính làø Trung Tá Vũ Văn An sau này mà Hoàng Anh Tuấn gặp lại tại Cục Tâm Lý Chiến,
lúc ông về làm cho tờ Nhật Báo Tiền Tuyến. Hoàng Anh Tuấn đỗ tiểu học năm 12 tuổi và theo
học trường Đỗ Hữu Vị, nguyên là ngôi trường ở Hà Nội di tản về Hưng Yên. Sau một thời gian
yên ổn, trường trung học này lại chuyển về Hà Nội, đổi tên trường là Nguyễn Trãi, tọa lạc tại
Chùa L! áng, ngoại ô Hà Nội. Gia đình của Hòang Anh Tuấn lúc ấy dọn về Phố Tây Tuyên
Quang, tức là hàng Đẫy, Sinh Từ, sau đổi tên thành Cao Bá Quát.
Trong lúc phong trào kháng chiến chống Pháp lên cao, Hoàng Anh Tuấn tuy còn nhỏ cũng ra khu
và học trường trung học Nguyễn Huệ, tại làng Sêu, thuộc Khu 3 gần Hà Nội và tham gia toán du
kích Đống Đa. Mặt trận Việt Minh lúc bấy giờ đã ảnh hưởng Trung Quốc rất mạnh, bài bản chính
trị đã mang rặt học thuyết Mao Trạch Đông, cậu thanh niên “tiểu tư sản” Hoàng Anh Tuấn lại hay
cắc cớ thắc mắc về “đồng chí” Mao nên được các đảng ủy bắt đầu để ý và trù giập, khiến Hoàng
Anh Tuấn phải bỏ mộng đi kháng chiến, trốn về Hà Nội. Vào trường Dũng Lạc, Hoàng Anh Tuấn
gặp Duy Thanh (họa sĩ), có bạn bắt đầu làm thơ văn. Năm 14 tuổi, Hoàng Anh Tuấn hãnh diện
có được một bài thơ lần đầu tiên đăng trên báo Tiểu Thuyết Thứ Bảy của Nhà Xuất Bản Tân
Dân, Hà Nội.
Thi sĩ Hoàng Anh Tuấn lúc còn trẻ
Chưa học xong bậc trung học, năm 16 tuổi, sợ tới tuổi lính
Hoàng Anh Tuấn đã được gia đình “đẩy” qua Tây, gởi nhờ
một ông bạn của bố là ông Tham Giăng (Jean), “một ông Tây
lai biết chơi tổ tôm”, ở tại thành phố Nice trông coi. Hoàng
Anh Tuấn học lại lớp “secondaire” ở một trường dòng tư thục,
nhưng mới một năm, ông tình cờ gặp Nguyên Sa Trần Bích
Lan từ Paris về nghỉ hè ở Nice và rủ rê Hoàng Anh Tuấn bỏ
nhà đi Paris bụi đời. Hoàng Anh Tuấn thích quá, bỏ Nice, về
tới Paris mới báo cho ông già Giăng hay. Sau đó Hoàng Anh
Tuấn theo học tiếp tại Povens, một tỉnh cách “thủ đô ánh
sáng” khoảng 100km, nửa chừng lại bỏ vào IDHEC, một
trường điện ảnh khá nổi tiếng ở Paris, nơi mà Lê Mộng Hoàng, Lê Hoàng Hoa đã theo học, về
sau trở thành những đạo diễn khá nổi tiếng ở miền Nam.
Năm 1954, Hoàng Anh Tuấn kết hôn với cô Ngô Thị Liên, một sinh viên Dược Khoa tại Paris và
hai ngườiø sinh hạ được một gái một trai, gái có tên là Hoàng Hôn Thắm, trai là Hoàng Ánh
Thép, những cái tên rất lạ chưa từng ai dùng.
Năm 1958, Hoàng Anh Tuấn về Saigon, hy vọng theo nghề điện ảnh, ông làm đạo diễn cho hãng
phim Alpha của Thái Thúc Nha. Nhưng chỉ ít lâu, nghề điện ảnh không đủ sinh sống, Hoàng Anh
Tuấn lại xoay nghề đi làm báo cho các tờ Nhật báo Hiện Đại, Đồng Nai và Tiền Tuyến. Trong giai
đoạn mới vào nghề, chính ký giả Huỳnh Thành Vị và Phi Vân đã truyền cho ông tay nghề để có
thể lay out, làm tin hay viết các trang trong, để thành một tay làm báo “đa năng”. Năm 1965, tình
hình chính trị tại miền Nam bắt đầu bất ổn, ông Vũ Đức Vinh (Huy Quang), Giám Đốc đài Phát
Thanh Quốc Gia cần một người đảm trách việc điều hành đài Phát Thanh Đà Lạt, Hoàng Anh
Tuấn lại nổi máu giang hồ, bỏ nghề báo đi theo tiếng gọi của ngành vô tuyến. Đây là thời gian ổn
định nhất của Hoàng Anh Tuấn, khi ông làm đài phát thanh, vợ ông dạy tại trường Trung Học
Yersin, gia đình ở Đà Lạt gần mười năm cho tới năm 1974, ông mới về lại Saigon.
Hoàng Anh Tuấn được coi như người nghệ sĩ “bá nghệ”, về kịch, ông là tác giả nhiều vở được
trình diễn tại sân khấu miền Nam trong đó hai vở kịch nổi tiếng nhất của ông là “Hà Nội 48” và
“Ly Nước Lọc”. Về điện ảnh, ông là đạo diễn của hai phim” Xa Lộ Không Đèn”và “Nghìn Năm
Mây Bay”...
Hai tháng sau khi miền Nam mất, ông bị tập trung cải tạo trong “diện văn nghệ sĩ phản động” tại
trại Phan Đăng Lưu, một lần với các nhà văn Nguyễn Mạnh Côn, Duyên Anh, Hoàng Hải
Thủy...Hai năm sau, Hoàng Anh Tuấn ra tù và sống với thành Hồ hai năm nữa với tình trạng rất
khó khăn, đen tối trong khi toàn miền Nam còn đi cải tạo chưa về nhưng may mắn sau đó, chính
phủ nước này đã can thiệp cho ông cùng gia đình sang Pháp. Hoàng Anh Tuấn lại tái ngộ với
Paris sau hai mươi năm xa cách. Tuy ông đã sinh sống ở Pháp trong một thời gian khá dài,
nhưng sau đó ông lại chọn di cư sang Hoa Kỳ năm 1981 với sự bảo lãnh của Hoàng Hôn Thắm,
con gái ông, đã rời việt Nam từ năm 1975.
Hoàng Anh Tuấn và gia đình thoạt đầu, về định cư tại tiểu bang Ohio, thời gian này còn ít người
Việt và rất buồn tẻ. Hoàng Anh Tuấn kể “tếu”rằng khi học tiếng Anh vừa đủ vào tiệm mua thuốc
lá, ông lên Greyhound giang hồ trực chỉ Washington DC vui chơi một mình. Nghe Quận Cam
sinh hoạt báo chí Việt Nam rộn rịp, đồng hương đông vui , Hoàng Anh Tuấn lại lên xe bus về
Westminster tham gia sinh hoạt báo chí tại đây và làm báo với Du Miên khoảng hai năm. Sau đó
, để thay đổi không khí và thỏa mãn máu giang hồ, Hoàng Anh Tuấn lại về Washington DC đầu
quân với Nguyễn Thanh Hoàng làm thư ký tòa soạn tờ Văn Nghệ Tiền Phong, nhưng ông chỉ
dừng chân đúng một năm như lời giao hẹn.
Cuối cùng, từ gần mười năm nay, Hoàng Anh Tuấn “tự hưu trí” tại San Jose, tiếp tục làm thơ
nhưng chừa rượu, bỏ thuốc lá vì bệnh tật cũng thường lui tới thăm viếng nhà thơ này. Hoàng
Thi sĩ Hoàng Anh Tuấn
qua ống kính của nhà văn Huy Phương
vào năm 2004
trong dưỡng lão đường Mission de la Casa
Anh Tuấn có sáu con, hai trai, bốn gái hiện sinh sống tại Santa Ana, Washington DC, Dallas và
Houston.
Nói về lai lịch, bên nội Hoàng Anh Tuấn là người Hà Nội nhưng thân mẫu lại là giòng giõi hoàng
tộc ở Huế. Ông ngoại của Hoàng Anh Tuấn nguyên là họ Chế, gốc Chiêm Thành, sau chiến
tranh Chiêm Việt, vua nhà Nguyễn có bắt một số nghệ nhân Chiêm Thành đem về kinh đô. Ông
họ Chế này học đỗ Tiến Sĩ, có tài viết chữ đẹp và rất được nhà Vua tin dùng. Ông “trả thù dân
tộc” bằng cách kết hôn với một công chúa cháu của vua Thiệu Trị và sinh ra thân mẫu của nhà
thơ Hoàng Anh Tuấn.
Cuộc đời của Hoàng Anh Tuấn đã trải qua những tháng năm ở những vùng đất đã mang ý thơ
cho nhiều thi sĩ Việt Nam là Paris, Hà Nội và... Đà Lạt. Tuy vậy ta ít thấy nhà thơ này nói đến Đà
Lạt hay Paris, nhưng Hà Nội, một nơi mà ông sống một thời gian rất ngắn, chỉ với mười sáu năm
của thời thơ ấu, nhưng đã để lại nhiều ấn tượng nhất trong đời sống của ông.Với Nguyên Sa,
tình yêu là Paris, với Hoàng Anh Tuấn tình yêu là Hà Nội, một Hà Nội xa xôi từ hơn nửa thế kỷ,
Hà Nội mà chàng trai bỏ ra đi từ năm mười sáu tuổi, “mấy chục năm, xa đến mấy nghìn năm”. Từ
ngày đó cho đến nay, Hoàng Anh Tuấn chưa một lần trở lại Hà Nội, nhìn Hà Nội bây giờ dù có
đổi thay, nhưng vẫn tràn đầy kỷ niệm trên những con đường góc phố ngày xưa, như những
người tình của Hà Nội khác..Nhưng không, Hoàng Anh Tuấn chỉ muốn giữ một hình ảnh Hà Nội
trong trí nhớ, như một kỷ niệm của mối tình đầu, đẹp đẽ và thanh khiết, không phải là Hà Nội bây
giờ:
“
Hà Nội yêu, vẫn y nguyên tưởng nhớ
Nên nghìn năm vẫn ngỡ mới hôm qua.
Bóng hoàng lan, sân gạch mát sau nhà
Còn vương vấn trong những bài thơ cũ”
Tập thơ “Yêu Em, Hà Nội và Những Bài Thơ Khác” là công trình sưu tập “báo hiếu” của Thu
Thuyền ở Dallas Texas, thứ nữ của Hoàng Anh Tuấn cho ông bố già.
Sưu tập là vì những bài thơ đăng báo của Hoàng Anh Tuấn đã thất lạc, phải nhờ bạn bè và tốn
một thời gian để thu thập lại. Một giai thoại về thơ Hoàng Anh Tuấn là Thu Thuyền đã phải tìm tòi
những “nàng thơ” mà ngày xưa HAT đã gởi thơ tặng để xin lại những bản sao hầu có thể hoàn
thành tập thơ này. Hoàng Anh Tuấn vẫn mong rồi sẽ có tập thơ thứ ba hay thứ tư nữa nếu ông
có khả năng sưu tập lại đủ. Một nguyện vọng khác của Hoàng Anh Tuấn là in một tập kịch Hoàng
Anh Tuấn , hiện nằm rải rác trong các thư viện Hoa Kỳ qua những chồng báo Việt Nam cũ.
Đầu năm 2004, nhà thơ Hoàng Anh Tuấn đã giới thiệu tập thơ “Yêu Em, Hà Nội và Những Bài
Thơ Khác” tại Phòng Sinh Hoạt Nhật Báo Người Việt, sau một thời gian phải vào ra bệnh viện.
Buổi sinh hoạt giới thiệu tác phẩm này có đầy đủ sự hiện diện của vợ và các con của nhà thơ,
cũng là dịp để Hoàng Anh Tuấn gặp lại những bạn cũ và những người yêu thơ của những thời
xa xưa.
Sau thời gian này, nhà thơ Hoàng Anh Tuấn đã vào nằm hẳn trong bệnh viện cho tới ngày ông
mất. Ngày 20 tháng 4 năm 2004, Phạm Hùng (bào đệ của ký giả Phạm Huấn) đã thu xếp tổ chức
một buổi ra mắt tập thơ trên tại chỗ, ngay nơi Hoàng Anh Tuấn đang nằm dưỡng bệnh tại
Nursing Home “Mission de la Casa” trên đường Alvin thuộc thành phố San José. Cũng tại địa
điểm này, năm ngoái (2005) chúng ta đã mất Phạm Huấn. Bây giờ, vào ngày đầu tháng 9, Hoàng
Anh Tuấn cũng đã bỏ chúng ta ra đi.
Tác giả “Em Yêu Hà Nội...” hưởng thọ 75 tuổi.
http://www.viet-studies.org/HoangAnhTuan_obit.pdf