Lấy xa lộ 91 tới thành phố Yorba Linda thuộc Orange County tới Thư Khố và Bảo Tàng Tổng Thống Richard Nixon (The Richard Nixon Presidential Library and Museum) vào buổi trưa mùa hè. Mới đầu tôi không hào hứng chi mấy vì một nguời đi chung có bảo là có lần đi thư viện tổng thống Reagan thấy không có gì hấp dẫn.

Truyền thống mở thư viện và bảo tàng cho các vị tổng thống Hoa Kỳ là sáng kiến của tổng thống Roosevelt trong nhiệm kỳ 2 của ông. Các bảo tàng này được thiếp lập tại nơi sinh trưởng của họ. Nam Calif hân hạnh là nơi lưu giữ kỷ vật của hai vị Tổng Thống của Đảng Cộng Hoà. Hiện chỉ có tổng cộng 12 đời TT có museum. TT Bush (con) chưa thấy có trên danh sách, chắc phải thêm một thời gian nữa\. Hai tiểu bang khác dành được hai TT là Michigan và Texas\.

Orange County đất rộng còn nhiều\. Vào khu sinh trưởng của tổng thống thì nhà cửa không thể tệ lậu được\. Khu parking rộng quá khiến chúng tôi ngỡ là hôm nay chắc bảo tàng đóng cửa, mà ngày hôm nay là ngày cuối người bạn từ Bắc Calif tới chơi ở miền Nam\. Nhưng may thay đi sâu vào thì hoá ra cửa vào bảo tàng nằm phía bên kia cho nên xe cộ đậu hết vào mé đó\. Tôi không kịp chụp hình cảnh vật bên ngoài vì ai nấy kéo hết vào trong\. Vào trong thấy phòng ốc trần thiết tân kỳ và trang trọng\. Có một phòng chiếu phim giới thiệu qua về tt Nixon\. Sau đó là các phòng trưng bày thành quả trong thời gian làm tổng thống của Richard Nixon\. Tôi lại chú ý nhiều về tiểu sử của ông, trong đó có bà vợ Pat Nixon của ông\. Cô Pat Ryan nhận lời ông chở về nhà nhưng từ chối một cuộc hẹn hò vì "quá bận". Họ lại gặp nhau trong các buổi tập kịch, và vẫn không nản lòng, ông lại xin một lần hẹn khác, cô Pat từ chối nhưng cô bật cười khi chàng trả lời: "You shouldn't say that, because someday I 'm going to marry you!"

Nói cho đúng là tài liệu nhiều quá khiến người ta không đủ thì giờ nếu chăm chút coi từng thứ một\. Tôi chú trọng tới các chi tiết liên quan tới Việt Nam, vì hình ảnh ông Nixon đã xuất hiện rất nhiều thời Hoa Kỳ liên can chiến tranh ở đó\. Ông có sang VN đầu tiên hồi năm 1953 với tư cách Phó Tổng Thống, và trong phần nói về bà Pat Nixon có hai tấm hình bà chụp ở Hà Nội, và tôi không nhìn ra "bà lớn" nào tiếp bà\. Đây cũng là một chi tiết đáng được tra cứu\. 1953, ai đang là lãnh đạo VN?

Liên quan tới chiến tranh VN, tôi thấy có hình chụp một lá thư hai trang đánh máy có chữ ký của tổng thống Ngô Đình Diệm, hình chụp Nixon với TT Thiệu ở Midway. Rồi có hình ông tướng Ngô Quang Trưởng và một cảnh của thành phố Huế sau cuộc tấn công Mậu Thân, hình máy bay B52 thả bom, cảnh dân quê miền Nam trong khói lửa\. Có cả mấy bộ quần áo dành cho tù binh Mỹ ở Hà Nội, đôi dép râu, vài món lặt vặt kem, bàn chải đánh răng, xà phòng, thuốc lá phát cho tù binh\. Nhớ lại xưa kia khi nhắc tới chiến cuộc VN, một bạn người Mỹ bảo: người Việt mày chuyên mặc đồ ngủ ra đường, kể cả đi đánh nhau\. Tôi bảo đồ bà ba không phải là đồ ngủ, và người VN sống hồn nhiên, coi ngoài đường như trong nhà, thoải mái vô tư không phải thay quần áo khi đi ngủ và đi chợ ăn quà. Nhưng trong bức hình cảnh điêu tàn trong chiến cuộc Mậu Thân ở Huế, có hình người phụ nữ gánh hai lồng gà (?) mà lại trịnh trọng mặc áo dài\.

Tôi thấy nhiều người dừng lại xem xét và mở băng ra nghe trong khu vực nói về Watergate, vụ scandal đã khiến lần đầu tiên một vị tổng thống Mỹ từ chức\.

Có cả một khu dành giới thiệu về vai trò của phu nhân Pat Nixon với các kỷ vật cá nhân và gia đình\. Khu này mới khai trương trong năm nay\. Tôi dù sao cũng quan tâm tới các phụ nữ, bóng hồng sau lưng sự thành công của người đàn ông\. Tôi thấy truyền thống Hoa Kỳ (hay Tây phương) đề cao đời sống gia đình\. Muốn ra ứng cử tổng thống thì phải có gia đình cho tươm tất, chớ không phải như hai ông Hồ Chí Minh và Ngô Đình Diệm được coi sự độc thân để cống hiến cho quê hương là đáng hoan nghênh\.

Có một mảnh của bức tường Bá Linh được dựng ở trong phòng triển lãm\. Làm tôi nhớ lại mảnh tường thấy ở Bảo tàng Đế quốc ở Luân Đôn\. Và vì vai trò của Nixon trong việc ngoại giao với khối Cộng Sản, tượng của ông và thủ tướng Chu Ân Lai được dựng lên một cách đặc biệt\. Ngoài ra còn có một phòng với 10 tượng các lãnh tụ thế giới được Nixon yêu cầu thêm mà ông cho là họ có liên can tới trong cuộc đời chính trị của ông\. Và một bảng nhỏ ghi chú điều yêu cầu này " ... The presence of the statues in this galley does not imply that the United States goverment, which has operated this museum since 2007 July, takes a position on their legacies". Không biết họ có ý gì mà lại cẩn thận như vậy!