Rank: Advanced Member
Groups: Registered
Joined: 6/24/2012(UTC)
Posts: 9,291
Points: 11,028
Thanks: 758 times
Was thanked: 136 time(s) in 135 post(s)
|
Thú thả thơ ngày xuân
Ngày xưa, hoàng triều nhà Nguyễn ăn Tết cả tháng Giêng. Sau 3 ngày Tết bận rộn vì những tục lệ , nghi thức rườm rà, thì người ta bắt đầu vui xuân. Các bậc tao nhân, mặ c khách tụ họp chơi “Thả Thơ”. Thoạt đầu, thả thơ là một thú vui tao nhã của các bực phong lưu, tài tử . Người ta “thả thơ” để khoe tài văn chương lỗi lạc, khoe trình độ học vấn uyên bác. Được, thua chỉ là những trận cười hào sảng và những chung rượu uống tới mềm môi. Lâu dần, thú “thả thơ” lan rộng ra dân gian và trở thành một loại “đổ bác tao nhã” của các văn tài trưởng gỉa.
Theo giai thoại, thì thú “Thả Thơ” có từ đời vua Minh Mạng , một ông vua nổi tiếng với bài thuốc “Nhất dạ, lục giao, sinh ngũ tử.”. Lịch sử chép rằng vua Minh Mạng có tới 142 người con, cả trai lẫn gái. Nổi tiếng nhất là ông Hoàng thứ 10 là Miên Thẩm tức Tùng Thiện Vương , và ông Hoàng thứ 11 là Miên Trinh tức Tuy Lý Vương. Hai ông hoàng này văn tài lỗi lạc, thơ phú lầu thông. Mỗi dịp xuân về, phủ của Tùng Thiện Vương và Tuy Lý Vương nườm nượp những văn nhân thi sĩ tới dự cuộc chơi thả thơ. Thi tài của 2 ông đã từng được vua Tự Đức, một vị vua được kể là hay chữ, khen tặng:
Văn như Siêu Quát vô tiền Hán
Thi đáo Tùng, Tuy thất thịnh Đường.
Thông thường, chơi thả thơ được tổ chức tại tư dinh của các vị khoa bảng. Trước khi thả thơ, là một tiệc rượu do gia chủ khoản đãi khách tới đánh thơ. Lâu dần, “ thả thơ” mất hết tính cách hào phóng, tao nhã, và người ta thực tế hơn, thu tiền “hồ” để trang trải chi phí và kiếm chút tiền lời để đền bù công lao phục vụ. Đôi khi “Thả Thơ” được tổ chức trên con đò bập bềnh trên sông Hương, dưới ánh sáng dập dờn của những hàng bạch lạp .
Người ta dùng giấy tàu bạch dọc ra từng miếng dài chừng chiếc đũa và ngang chừng hai ngón tay. Trên đầu mấu tờ giấy, gia chủ sẽ viết lời giải, rồi cuốn tròn lại để dấu kín. Phần dưới miếng giấy, viết câu thơ để thả thì mở ra cho mọi người cùng coi. Ngày xưa, câu thơ để thả , thường là thơ Đường, 7 chữ ( thất ngôn). Nhưng chỉ viết 6 chữ, và một chữ để trống, thay vào đó, là một cái khuyên tròn, gọi là “chữ vòng” . Nếu vòng vào chữ cuối câu, thì gọi là “đánh chữ Chân”. Sau này, vì ít người sành thơ Đường, nên nhà cái đổi qua thơ nôm hay thơ quốc ngữ. Trong cuộc chơi này, nhà cái được gọi là “thả thơ” và nhà con là “đánh thơ”.
Trong các cuộc “Thả Thơ” ăn tiền, nhà cái thường có một nữ phụ tá,. Đó là một người đàn bà , dễ coi , sắc sảo, có tài gảy đàn, có giọng ngâm điêu luyện. Để mở đầu cuộc thả thơ, người phụ tá lấy trong túi gấm ra một tờ giấy Tàu bạch đưa cho gia chủ . Tờ giấy này có viết sẵn câu thơ. Đầu mấu tờ giấy cuộn lại để dấu lời giải. Gia chủ để tờ giấy lên mặt chiếu cho mọi người cùng coi. Người phụ tá cất cao giọng ngâm câu thơ vừa được đưa ra. Thí dụ:
Xuân đến, bên trời ngập sắc hương
Mây bay, oanh hót, ….”vòng”… canh trường.
Khi đó, nhà cái cũng “thả” ra 5 chữ để các nhà con chọn để “đánh:”
1. Suốt 2. Khắp 3. Mộng 4. Mấy 5. Tiếp
Trong lúc mọi người đang chọn chữ để đánh, thì người phụ nữ chơi đàn dìu dặt . Lúc này, bầu không khí bắt đầu nhộn nhịp hẳn lên. Mọi người đều ngâm thơ để thử ráp chữ muốn chọn vào xem có êm tai và có nghĩa cho câu thơ hay không,. Sau đó là quyết đinh và đặt tiền . Đợi cho mọi người xong xuôi, nhà cái phùng miệng thổi phần đầu mấu tờ giấy được cuốn lại để tìm “lời giải”, và phô ra cho mọi người cùng coi. Chữ “mộng” nằm tròn xoe ở đầu tờ giấy Người phụ tá lại cao giọng ngâm:
Xuân đến, bên trời ngập sắc hương
Mây bay, oanh hót, mộng canh trường
Sau khi đưa ra “lời giải”, thì nhà cái phải trình bày cho nhà con là câu thơ này của ai, trong bài thi nào, ? và ở sách nào ? Phải chưng bằng cớ để chứng thực là “nói có sách, mach có chứng”, trước khi vơ tiền, hoặc giam tiền. Thông thường người đánh trúng thì được ăn gấp 3 lần tiền đặt. Đôi khi, với những câu thơ khó, thì được ăn tới 7 lần tiền đặt.
Để thực hiện một cuộc thả thơ cho vui, thì người chọn câu thơ và 5 lời giải gợi ý để thả phải tùy thuộc vào trình độ và sở thích của khách đánh thơ. Sao cho vừa tầm, không khó quá mà cũng không dễ quá thì cuộc chơi mới hào hứng. .
Vai trò nhà cái rất khó và rất tế nhị. Thả Thơ ăn tiền thì cứ nhất loạt chọn những câu thơ không ai biết, và vòng vào những chữ ngây ngô, bất ngờ để nhà con khó đoán và nhà cái ăn tiền. Tuy nhiên làm như vậy thì Thả Thơ thiếu phẩm chất vì mang tính chất thương mại nhiều hơn phong lưu.
Ở VN, sau mấy chục năm mịt mù khói lửa, Thả Thơ hầu như đã đi vào quên lãng. Và ngày nay, dưới chế độ XHCN, không còn ai có thì giờ để nghĩ tới Thả Thơ nữa. Tuy nhiên, ở hải ngoại, mấy năm gần đây, thú chơi Thả Thơ hầu như được phục hưng ở các Hội chợ Tết tại Houston, Texas, và miền Nam Cali, nơi đông đảo người Việt tỵ nạn cư ngụ. Riêng tại Georgia, đài phát thanh Viêt ngữ Atlanta, có chương trình Thả Thơ mỗi cuối tuần, và được thính gỉa tham gia đông đảo. Cuộc Thả Thơ hoàn toàn có tính cách giải trí , không có tính cách “ăn thua”. Người ta dùng những câu thơ phổ thông, được nhiều người biết. Hoặc nếu không biết, thì có thể đánh theo cảm quan , cũng dễ trúng.
Có lẽ tiết mục thả thơ như ở Atlanta cũng là một đóng góp cho tiếng Việt còn tồn tại ở hải ngoại với thời gian.
Đoan Phương
2/2010
|