Welcome Guest! To enable all features please Login or Register.

Notification

Icon
Error

Trò chơi hốt me ở miền nam Việt Nam - Lê Văn Lân
Phượng Các
#1 Posted : Saturday, December 4, 2004 4:00:00 PM(UTC)
Phượng Các

Rank: Advanced Member

Groups: Administrators
Joined: 6/24/2012(UTC)
Posts: 18,689
Points: 20,007
Woman
Location: Golden State, USA

Was thanked: 654 time(s) in 614 post(s)
Trò chơi hốt me ở miền nam Việt Nam

bút khảo của LÊ VĂN LÂN



Lời tòa soạn
Theo truyền thống cổ truyền, ngày xưa dân Việt đã từng:
Tháng giêng ăn Tết ở nhà
Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè!
Qua bài bút khảo của này, chúng tôi muốn đưa độc giả trở về sự tìm hiểu một trong những món chơi cờ bạc mà dân Việt một thời đã rất ham mê: đó là chơi hốt me! Trò chơi hốt me này rất thịnh hành trong miền Nam cũng như ngoài Bắc chơi xóc dĩa vậy. Cờ bạc ăn thua đương nhiên tự nó là một trò chơi sát phạt. Nhưng ai dám bảo nguyên ủy của quân cờ lá bạc không phải là chuyện triết lý văn hóa!

Dân Việt Nam có máu mê cờ bạc cũng như thích bói toán?
Sự nhận định của cụ Trần trọng Kim trong cuốn Việt nam Sử lược đã làm tôi suy nghĩ nhiều khi cụ viết: “Tâm địa (người Việt) thì nông nổi, hay làm liều, không kiên nhẫn...thích chơi bời, mê cờ bạc... Hay tin ma quỉ, sùng sự lễ bái”.
Chúng ta thử xét lời học giả họ Trần có đúng không?
Về sự thích liều lĩnh thì trong Nguyễn Du phán ngay một câu diễn tả thật hay về tâm lý của Vương Thúy Kiều khi thốt ra: “Cũng liều nhắm mắt đưa chân, Thử xem con Tạo xoay vần tới đâu!. Còn lòng tin vào vận mạng may rủi, thì Ôn Như Hầu đã viết trong Cung oán rằng: Con quay búng sẵn trên trời, Mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm. Ai có ở trong trại cải tạo đều nhớ rằng phong trào tin tử vi đẩu số, bói dịch, bấm độn lên cao! Sau 75, các cán bộ ngoài Bắc vô tịch thu, vơ vét sách bói toán không phải để đốt mà đem “giề ngoải” nghiên cứu riêng. Trong chuyện mạo hiểm xuống ghe vượt biên, bao nhiêu dân đi coi thầy, coi trạng trước khi đánh canh bạc lớn nhất đời mình tìm một cái sống trong mười điều chết!

Mới đây, trong cuốn Cờ bạc, tác giả Huỳnh văn Lang trong lời tựa đã viết thật chí lý về cờ bạc: ...Thật ra nghề chơi nào cũng lắm công phu và cũng có nhiều cái hay của nó, ghi lại những cái hay không phải là việc luống công, nhứt là có những môn đã là tích sản văn hóa từ ngàn năm trước mà còn ảnh hưởng nhiều đến tánh tình con người của một dân tộc. Muốn hiểu một dân tộc, không gì bằng tìm hiểu qua những môn chơi tiêu khiển giải trí, những trò chơi của họ. Những trò chơi nầy biến thành ra cờ bạc một khi mà có đồng tiền chen vào để ăn thua. Nhưng bản chất của cờ bạc vẫn là giải trí tiêu khiển.”
Ông Huỳnh văn Lang rất ghét tính cách cờ bac rủi may nên viết rằng “ Chơi những môn hoàn toàn may rủi như thế đã tai hại về tiền bạc mà còn hại về cả tinh thần, làm trái tim chai đá đi mà đầu óc lại mụ dần trước tuổi.” Tuy rằng ông nói chỉ thích những môn chơi cờ bạc chỉ “đòi hỏi chủ động, đòi hỏi suy nghĩ, dùng đầu óc” (sic), nhưng ông lại thấm nhuần dân tộc tính Việt nam khi ngả về tính cách siêu linh mê tín trong chủ trương dùng ” lý thuyết Ngũ Hành trong triết học của văn hóa Á Đông nói chung và của Trung hoa/Việt nam nói riêng” để nghiên cứu về trò chơi gà đá. Ông đã say mê kể ra nhiều thành tích vẻ vang của những con gà Chuối trắng mạng Kim, gà Xanh-cắn mạng Mộc, gà Xanh-vàng mạng Mộc cục Thổ v.v...
Như vậy sự nhận định của cụ Trần trọng Kim về tâm địa người Việt nam đã đúng quá đi thôi!

Vừa rồi nhân đọc cuốn "Những phú hộ lừng danh Nam kỳ" của ông bạn Hứa Hoành, tôi thấy có đoạn viết: “ Cậu Hai Miêng...người nổi tiếng cờ bạc và hào phóng từ hồi những năm cuối thế kỷ 19...Mỗi lần đi hốt me, cậu giành cầm chén làm cái, có gia nhân vác từng bao cà ròn tiền giấy và kim loại” Bạn Hứa Hoành ôi, tôi mê và sảng khoái về cái văn phong kể chuyện bình dân mộc mạc nhưng duyên dáng chết người của bạn đó, nhất là về chi tiết vác nhiều bao cà ròn lớn đựng tiền mà đi hốt me! Tuy là cậu Hai Miêng là con của ông Huỳnh Công Tấn, nhân vật theo Tây đã giết vị anh hùng Trương công Định, cậu Hai Miêng cũng lại “ nổi tiếng anh hùng khắp xứ. Vì không muốn bị ràng buộc làm tay sai cho Pháp, Cậu trả chức tước Pháp ban cho...Có lần cậu xuống Giồng Tháp để hốt me, nhiều đàn em theo để mang một bao bạc giấy, thứ bạc con cò, rất có giá trị hồi cuối thế kỷ 19. Cậu cầm chén hốt me, có các thủ hạ là Bảy Danh, Ba Ngà, Tám Hổ lo vùa tiền và chung tiền. Sòng me nào có cậu cũng ăn thua rất lớn...”

Chính là câu chuyện hốt me của bạn đã gợi hứng cho tôi viết bài bút khảo hoài cổ này. Đây là môn cờ bạc đỏ đen sát phạt rất thịnh hành ở miền Nam từ cuối thế kỷ qua sang đầu thế kỷ này cũng giống như chơi xóc dĩa ngoài Bắc vậy. Trong trò chơi hốt me, có những danh từ dùng đặc biệt mà chúng ta cần phải hiểu về phương diện ngôn ngữ. Còn cách thức chơi me cùng lối đặt tiền ăn thua như thế nào là những điều khá thú vị mà chúng ta cần hiểu về khía cạnh văn hóa và lịch sử cờ bạc.

Thế nào là sòng me?

Thông thường sòng me là một chiếc chiếu đệm trải trên mặt đất trong gian nhà lớn như mọi thứ chiếu bạc cổ truyền. Ở một mặt chiếu, chủ cái tức là người làm cái (còn gọi là: hốt cái) ngồi giữa. có hai người phụ tá ở tả hữu hai bên gọi là phá hỏa.( giống tay hồ lì trong sòng xóc dĩa) giúp cái trong sự chung tiền hay dùa tiền. Còn ba mặt chiếukia là những người chơi hay nhà con ngồi chồm hổm mà đánh như sòng xóc dĩa ngoài Bắc vậy. Tiền thuở xưa là tiền đồng xâu giây thành quan, nên đi chơi bạc phải vác từng xâu tiền nặng nề trên vai như người ta chơi sòng xóc dĩa vậy.

Sự bố trí của sòng me ra sao?:

Trước mặt chủ cái, có gài một con bài gọi theo tiếng làng chơi là “ cây bài lược” để làm mốc trung ương qui định vị trí cho các cửa chơi, chứ không có bảng vẽ nhưng mọi người phải ngầm chấp nhận:
1- Cửa Túc (4) nằm dưới cây bài lược trước chủ cái .
2- Cửa Tam (3) nằm bên trái cây bài lược.
3- Cửa Lượng (2) nằm phía trên cây bài lược,
4- Cửa Yêu (1) nằm phía bên phải cây bài lược.
Lưu ý rằng mỗi nhà con lại có riêng cho mình một cây bài gọi là cây bài lược cá nhân - kích thước nhỏ bằng con bài tứ sắc xé dọc. Các nhà con sẽ dùng cây bài cá nhân đặc biệt này đặt dằn lên tiền ở cửa mà mình đánh, mục đích là cho nhà cái biết mà phân biệt để chung tiền khi mình thắng.

Cách thức xổ me ăn thua được qui định như thế nào?:

Chủ cái dùng một đống hột me (hay đồng tiền điếu, hoặc nút áo) trải ra để trước mặt, lấy một cái chén chung lớn úp hú họa lên thật mau. Các nhà con bèn đặt tiền vào vị trí các cửa mà họ muốn đánh. Nhưng chủ cái chưa khui hẳn chén tức là hoàn toàn lật ngửa chén lên, mà chỉ là khui dạo thử một hai hiệp giáo đầu bằng cách nâng he hé chén chung mà gạt ra ngoài một số hột me xong úp lại chờ cho toàn thể nhà con hoàn tất sự đặt tiền. Sau khi chén me được dở ngửa lên, một người nào đó trong chiếu me đã được các tay con đề nghị bèn dùng chiếc đũa mà đếm những hột me theo từng nhóm 4 hột, đếm mãi cho đến những hột me cuối cùng.
Nếu đếm còn sót lại Một hột tức là cửa Yêu trúng. (Yêu nghĩa là một - hay là Nhất, đọc trại từ tiếng Tầu âm Bắc kinh là Y! )
Nếu đếm còn sót lại Hai hột tức là cửa Lượng trúng. ( Lượng chữ nho là Lưỡng đọc trại ra)
Nếu đếm còn sót lại Ba hột tức là cửa Tam trúng,
Nếu đếm còn sót lại Bốn hột tức là cửa Túc trúng.( Túc là đầy đủ, nghĩa là đầy đủ bốn!)
Những Cách thức đánh và đặt tiền chơi me ra sao?
Cách thức đặt tiền ăn thua trong trò chơi me rất linh động, nó không nhất thiết đơn giản một thứ như nói ở trên.
Có sáu cách đánh thông dụng gọi theo tiếng tay chơi thời cựu trào trong Nam là:
1- Đánh cầu âu: nghĩa đánh may rủi cầu âu vào một cửa nào đó mà xổ ra trúng thì ăn 3 cửa thua kia. Một đồng - $1 sẽ ăn ba đồng - $3 (vốn lời là bốn đồng - $4) Ví dụ: ta đặt tiền cửa Yêu với cây bài lược cá nhân dằn ngang mà me xổ ra Yêu thì ta trúng, trong khi các cửa Lượng, Tam, Túc thua. Lối cầu âu thường ăn thua mặn nghĩa là ăn nhiều nhưng thua cũng đậm, vì 1 chọi với 3!
2- Đánh khịa: nghĩa là chơi 2 cửa ăn, 2 cửa thua hay là : 2 chọi 2 hoặc 50% ăn 50% thua. $1 trúng $1. Ví dụ “khịa lượng yêu” thì đặt tiền xéo ở góc giữa hai cửa: lượng và yêu rồi dằn con bài lược cá nhân của mình lên tiền. Nếu me xổ ra lượng hay yêu, ta ăn; còn xổ ra túc hay tam thì ta thua. ( Theo tự điển Paulus Của, “ khịa” hay “sịa”là xéo một bên như bắn sịa)
3- Đánh tầm mễn: nghĩa là đánh 1 cửa ăn, 1 cửa thua còn 2 cửa huề. Tiền chung $1 ăn $1. Ví dụ: đánh “tầm mễnh tam” thì ta đặt tiền bên trái của cây bài lược chung ngang ở cửa tam nhưng với cây bài lược cá nhân dằn dọc lên, ý nói nó bao lên túc và lượng. Me xổ “ tam” ta trúng, xổ “túc” hoặc” lượng” ta huề, còn xổ “yêu” ta thua mà cái ăn.
4- Đánh liễm: 1 cửa ăn, 1 cửa huề, 2 cửa thua. $1 đồng ăn $2. tức là 1 chọi 2! Ví dụ: đánh “ lượng liễm yêu”, ta đặt tiền trên cửa lượng với con bài lược cá nhân dằn lên nhưng gác về phía trái đống tiền. Nếu me xổ ra “ lượng” thì ta trúng; ra “yêu” ta huề; ra “ tam” hay “túc”, cái ăn mà ta thua.
5- Đánh xám (hay: xám hầng): 3 cửa ăn, 1 cửa thua; hay 3 chọi 1 nên $3 trúng $1. Ví dụ: đánh “ túc lượng tầm mễnh tam” hay kiểu “xám hầng” thì đặt tiền ngang với cửa tam; ngoài ra còn tiền đặt ở cửa túc nhưng dằn cây bài cá nhân dọc, ý nói bao lên cửa lượng. Nếu me xổ ra “yêu “ thì cái ăn mà ta thua, còn 3 cửa kia, ta trúng.
6- Đánh cứ : Đánh cứ nghĩa là 2 cửa ăn, 2 cửa thua như “ đánh khịa” nhưng khác chút đỉnh. Ví dụ: đánh “túc mỏ yêu”, ta đặt tiền dưới cửa “túc” ởø phía dưới cây bài lược chung, cọng thêm tiền đặt bên trái với cây bài cá nhân nằm dằn lên gác về phía trái. Nếu me xổ ra “ túc” thì $1 trúng $2; xổ ra “yêu” thì $1 trúng $1, còn xổ ra “ lượng” hay “ tam” thì cái ăn mà ta thua.
Tôi chưa tìm hiểu ra do đâu có những danh từ như những chữ tầm mễnh, liễm, xám hầng, cứ từ những chữ Tầu nào. Đại lược thì đánh me có cách thức đặt tiền và ăn thua ở các cửa là như vậy.
Về phương diện danh từ tên gọi, đánh me còn gọi là “đánh lú ” như câu tục ngữ miền Nam: Thua me, gỡ lú! Lú trong tiếng Việt nam có nghĩa là lú lẫn không biết nhận định thế nào là phải! Nhưng lú cũng có thể là trò chơi con nít gọi là “ lú tiền”, cầm tiền điếu trong nắm tay mà đố bao nhiêu đồng hay là tiền mang niên hiệu của vua đời nào như Gia long, Minh mạng, Tự đức. Ở kinh đô Huế hồi đầu thế kỷ này, hình như sòng bạc Bà Chúa Tám ở vùng Kim luông từng có sòng chơi lú.
Ngoài ra trong Nam, còn hai cách đánh me khác tương tự, chỉ thay đổi tên như sau:
1- Đánh vố: người ta thay hột me bằng hột vố là hột to gấp đôi hột me và hình giống con bông vụ
2- Đánh “ công tắt”: số người tham sự chỉ có 4, không phân biệt nhà cái hay tay con. Ai trúng 1 ăn 3 cửa kia và được làm cái. Số tiền chơi đồng đều cho cả 4 người.
Nhận xét chung tiên khởi về môn chơi hốt me, chúng ta bèn liên tưởng tới một môn cờ bạc đỏ đen ngoài Bắc thu hút đám bình dân ăn chơi là “ xóc dĩa”! Trò xóc dĩa cũng một thời sát phạt và gây tai hại khủng khiếp như là một tệ đoan xã hội là Tứ đỗ tường (4 bức tường giam hãm con người): Tửu, sắc, yên, đổ _ rượu chè, gái đĩ, hút sách, và cờ bạc! như một lời than của một phụ nữ Việt thời cổ như sau: Chồng em xóc dĩa nó thì chơi hoang!

Đâu là lịch sử của trò chơi hốt me?

Các bạn có thể thắc mắc tại sao chơi hốt me lại có những danh từ lai căng như tầm mễn, xám hầng... Những danh từ này khiến ta nhớ lại ảnh hưởng về ngôn ngữ của đám người Tầu đã di dân lưu vong qua Việt nam với chiêu bài: Bài Thanh Phục Minh, nhất là nhớ đến nhân vật trứ danh là Tổng binh Mạc cửu đã mở sòng bạc để lấy tiền chiêu mộ lưu dân lập 7 xã ở Hà tiên. Chúng ta còn nhớ lại sự xuất hiện những xã Minh Hương ở Biên Hòa và Gia định đã đóng góp đáng kể những nhân tài Việt gốc Tầu Minh Hương như sử sách thường nêu danh về công nghiệp và văn hóa. Đó là phía việc làm của các chúa Nguyễn ở Nam, còn ở Trung, vua Quang Trung cũng thu dụng đám tướng Tầu Ô hay di đảng Thiên địa hội gốc ở Tứ xuyên trong việc chiến lược.
Trên phương diện truyền bá ảnh hưởng văn hóa từ ngoại lai, nếu ở vùng Quảng Nam, Bình định lối chơi bài lá (diệp tử hí) của Tầu là Côn bài đời Minh nhập cảng vào ta bị biến hóa thành bài tới, bài chòi như ức thuyết của tôi thì trong Nam, chơi hốt me rõ ràng là một trò chơi của Trung hoa có từ lâu đời gọi là Phán Thán, nhưng được gọi bằng tên nôm na bình dân. Ảnh hưởng của đám di dân lưu vong Tầu trong Nam thì ai cũng rõ qua từ những tiếng thông thường như mã chược, xí ngầu, dà dách, thùng phá, cù lũ cho đến những trò chơi nay đã thất truyền như những trò chơi có những cái tên lạ hoắc như chơi bài “ cu di” hay chơi đánh “ hành tỏ”.

Vậy chúng ta có thể đoan quyết trò hốt me là một di tích nhập cảng từ Trung hoa hay đúng ra là hậu duệ lưu vong của những trò chơi vốn có từ Trung hoa rất lâu đời sau khi dựa vào học giả Lê Quí Đôn trong cuốn Vân đoài loại ngữ đã viết như sau:
*Sách Hán thư chép: “ Bọn Phàn Hầu là Thái Tích Phương bị tội đánh bạc Yểm được tha” mà Nhan Sư Cổ chua rằng:” Bác là đánh bạc; Yểm là lối Ức tiền” ( chú thích : lối đánh đố tiền giống như cách đánh me)
*Truyện Lương Ký nói: “ Ký chơi đố tiền cao lắm” lại chua rằng: “ Ức tiền tức là Quỉ ức ( đoán phỏng) cũng gọi là Xạ Ức và Xạ số tức là chơi Than tiền ( hay Phán thán)
*Tư Hạ lục của người đời Đường chép:” Lối chơi đánh đố tiền thì cứ 4 đồng một, tức như trong sử truyện gọi là Ức tiền mà quen gọi là Than tiền nay là Than Phô, khi gẩy tiền không chập đôi để khỏi gian lận.”
*Tân Đạo lục của Tống Nho lại chép câu thơ sau này của Đỗ Phủ nói về đánh Phán thán:
“Trường niên tam lão trường ca lý, Bạch trú than tiền cao lãng trung”
(Chú chân sào quanh năm suốt tháng, Mặc sóng to chơi phán thán hoài)
[Về hai chữ “Phán Thán”: Tôi không biết âm Hán việt của chúng có phải là “ Ban than”
1- Ban có nghĩa là dời chuyển
2- Than có nghĩa là mở mà trải ra để bán, chia tiền hay chiếc chiếu trên đó hàng hóa bày trải ra. Than quán là sòng bạc; mãi than là đặt tiền chơi bạc.]
Thật là hai năm rõ mười, hốt me, hốt vố là hậu duệ “ thuyền nhân” lưu vong pha giống của ông tổ phán thán từ đời nhà Hán nếu ta tin vào sự biên khảo của học giả Lê quí Đôn. Qua thơ của Đỗ Phủ, chúng ta thấy rõ mãnh lực dụ dỗ đam mê trò chơi này đối với đám bình dân lao động Tầu như dân bình dân trong Nam ở nước ta. Phán thán thì bên Tầu nghe nói vẫn chơi ở Hồng kông, Macao như trong phim ảnh như chúng ta thường thấy khi coi những cuốn phim bộ của Tầu.

Những giai thoại từ ý nghĩa bói toán của những môn chơi bài bạc đến chuyện cuộc đời là một trò chơi lú me vĩ đại.
Qua cuốn sách của Stewart Culin, tác giả cuốn KOREAN GAMES with Notes on the corresponding Games of China and Japan - Philadelphia1895 , tôi thấy tác giả S, Culin đã nêu giả thuyết là những môn cờ bạc tiêu khiển hay chơi tiền đều phát xuất từ ý niệm bói toán về vận mạng. Điều này đã tiên khởi phát xuất từ Á đông ngày xưa để rồi sau này mới lan qua Tây phương để nảy sanh ra những vụ bói bài Tarot, bói bài tây. Tôi thấy chúng ta có thể kiểm chứng giả thuyết này qua cách thức chơi me, chơi lú cùng nhiều phong tục tín ngưỡng khác cũng như lối hành xử cổ truyền của dân Á đông nói chung, của dân Việt nam nói riêng.
Chúng ta đã thấy rằng cách thức xổ me qua cách đếm những hột me theo từng nhóm 4 hột một rồi sau đó dư ra bao nhiêu thì tính số hộ mà ấn định sự ăn thua. Cách thức này đã là chúng ta nhớ lại lối bói Dịch qua sự dùng cỏ thi hay bói tiền cũng bốc một nắm cỏ hay vốc tiền mà đếm như Phan Kế Bính tả trong cuốn Việt Nam Phong tục của ông! Sau khi đếm từng 4 cái một, cuối cùng còn lưa lại bao nhiêu, thì người bói tùy theo số dư ra chẵn hay lẻ mà ghi ra các vạch hào Dương hay Âm phối hợp thành nhiều quẻ. Theo đồ hình Văn vương có cả thẩy 64 quẻ. nên bói dịch thật là vô cùng phức tạp, duy chỉ những người nghiên cứu Bốc Dịch cao thâm mới giải đoán được thôi.
Lối chơi xóc dĩa ngoài Bắc là dùng 4 đồng tiền điếu mà xóc để xổ ra nhiều mặt chẵn lẽ để ăn thua. (Chẵn là 2 và 4; lẻ là 1 và 3). Chúng ta lại nhớ hai đồng tiền xin Âm Dương và cái ống đựng xăm trong Lăng Ông Bà Chiểu.
Âm là mặt chẵn, Dương là mặt lẻ. Chỉ có hai mặt Âm Dương, Chẵn Lẻ đơn thuần mà chúng ta là con người trần mắt thịt đã khó đoán rồi, xác suất là
50 trên 50!
Huông hồ chi là những mặt Âm Dương biến hóa khác như Thái dương, Thái âm, Thiếu dương, Thiếu âm hay những con số chẵn lẻ phối hợp phiền toái khác thì trí óc con người lại càng bối rối hơn, nếu tính toán theo xác suất thì mỗi lúc càng tỉ mỉ biết chừng nào!
Ví dụ như ai cũng biết con xúc sắc ( hột tào cáo) có sáu mặt từ 1 đến 6; xác suất để có thể ra một mặt Nhất chẳng hạn là 1/ 6, nhưng xác suất để có khả năng ra hai mặt Nhất là 6 X 6: 36. Còn ra ba mặt Nhất là 6 X 6 X 6 nghĩa là 6 tam thừa, nghĩa là phải đổ ba hột tào cáo 216 lần mới họa may ra ba mặt Nhất.
Lý thuyết thì như vậy, chuyện cờ bạc trên thực tế ai mà dám cả quyết. Trong sòng sóc dĩa, có nhiều lúc chỉ ra toàn một mặt mà ngưồi ta gọi là tiếng bạc “rền” cũng như trong trò me lú, có những lúc chén bạc ra khỉa nhiều lần trên một mặt gọi là “ nằm” ( ví dụ: Yêu “nằm” là mặt Yêu ra khỉa trong nhiều chén liên tiếp). Ngược lại thì có những chén me lu,ù những mặt ra lung tung không ai có thể đánh trúng làm các nhà con thua liểng xiểng thì dân cờ bạc gọi bằng danh từ nhà nghề là “ me chạy” ( Các chữ “ nằm”, “ chạy” này đều có ghi trong Việt Nam Tự điển của Lê văn Đức – Lê Ngọc Trụ chứng tỏ chơi me lú đã rất thịnh hành trước đây ở miền Nam). Danh từ “ lú”_ tức là ngu tối, lú lẫn - thật là ý nghĩa nếu ta nói rằng sống ở cõi đời nhiều lúc cũng như chơi lú vậy, vì nhìn về tương lai , chúng ta như nhìn vào một cõi vô minh, không ai có thể đoán chính xác việc gì có thể xảy ra cho vận mạng của mình. Do đó mới nảy sanh ra ý niệm bói toán.
Chúng ta còn nhớ trong một cuốn phim Mỹ hình như tên là Deer Hunter có trò chơi Roulette russe (ru-lét của Nga) để ăn thua: Trong một khẩu súng lục rouleau trái khế thường là có sáu viên đạn nạp vào sáu ổã, nhưng người ta bèn lấy ra 5 viên nên chỉ còn lại một ổã không có đạn.
Xong rồi người dự cuộc bèn bật cơ bẩm để trái khế bung ra để dùng tay quay tít trái khế, rồi gắn nó lại... xong kê miệng súng vào màng tang để bóp cò! Nếu cò súng mổ trúng vào 5 ổ trống không đạn... thì chỉ kêu một tiếng cách khô khan! Bao nhiêu tiền thưởng trên chiếu bạc đều vơ vào cho chặt túi. Còn ngược lại ... nếu rớt vào cái ổ định mệnh có đạn kia thì... nghe bùm chát chúa. Hai người khiêng một chiếc băng ca vào để lượm xác ra. Chơi trò này thì xác suất lãnh đạn vào đầu là 1/ 6!

Nói chuyện ru-lét Nga mà bỏ qua giai thoại sau thì uổng quá: Tôi nghe nói Bác sĩ Trần văn L.Y., Tổng trưởng Y tế trước đây tính khí rất ngang tàng, thích chịu chơi và đã từng làm bác sĩ nhẩy dù xuống Nghĩa lộ trong trận Điện biên! Ông này rất khoái chơi trò roulette Nga và bản thân cũng từng thử nó! Ông lý luận rằng khi quay trái khế của khẩu súng, thì ổ chứa viên đạn trở nên nặng nên quay xuống dưới...còn các ổ trống không đạn thì nằm trên đúng vào nòng súng...nên an toàn thôi! Nói nghe mà ớn!
Chưa hết, có một lần một việc thực sự đã xảy ra là chuyện các công nhân viên viện Pasteur Saigon đình công dai dẳng rất lâu mà mọi cuộc thương thảo dàn xếp thiện chí đều vô hiệu. Khốn nỗi là cuộc đình công nào rơi đúng vào thời kỳ miền Nam đang xẩy ra một vụ dịch tả, nên rất cần thuốc chủng ngừa. Vị tổng trưởng trứ danh bèn triệu tập một buổi họp quan trọng có mời ông chủ tịch nghiệp đoàn công nhân ở Viện Pasteur để thương thảo dứt khoát, nhưng vẫn bế tắc. Ông tổng trưởng bèn nói với ông chủ tịch này là tôi là tổng trưởng y tế, thấy dân bị bệnh lăn ra chết thì tôi cũng liều chết thôi, còn ông không lo tròn nhiệm vụ bảo vệ cho đoàn viên nghiệp đoàn thì sự nghiệp cũng tiêu ma. Vậy tôi có một giải pháp sau... (Nói đến đây, ông tổng trưởng rút khẩu súng rồi quay trái khế của nó xong rồi đặt trên bàn kêu một cái cạch! Và nói tiếp..)... Súng này chỉ có một viên đạn còn năm ổ khác thì không... Vậy chúng ta cùng thử nó... Ông muốn tôi thử trước hay ông thử trước đây! Vị chủ tịch nghiệp đoàn tái xanh mày mặt và lắp bắp nói: “Xin ông Tổng trưởng cho tôi thời gian về bàn lại!” Vị tổng trưởng ngăn lại và nói: “ Có gan làm thì có gan chịu! Ông không có gan chịu chơi làm trước thì để tôi vậy!” Miệng nói thì tay làm, thế là miệng súng kê màng tang, ông ta bấm cò ... kêu một tiếng cắc! Kết quả là cuộc đình công hi hữu được dẹp bỏ ngay vào buổi chiều hôm đó! Dân chúng không ai chết vì dịch và trên bàn thương thảo ... máu không chảy giọt nào cả!
Tôi lại nhớ sau năm 1975, trong giai đoạn mà thực phẩm phải chia theo khẩu phần đồng cho mỗi công nhân viên, có những lúc chia mà phần dư ra cuối cùng còn lại như muỗng nước mắm, một thìa mỡ, một nhúm bột ngọt thật rất khó chia, không lẽ lấy cân tiểu ly như cân vàng thì lối giải quyết mà ai cũng chấp nhận là bốc thăm. Ai may mắn được thì vui mừng ríu rít, ai không được thì buồn rầu.
Trong 20 năm, định cư tại tiểu bang New Jersey có sòng bạc Atlantic, tôi thấy con số các nhân viên Việt nam tỵ nạn làm việc ở đây khá cao. Họ rất thành thạo đứng bàn roulette hay chia Poker hay bài Cẩu. Tôi không đám nói khi chọn làm những việc này họ có mang trong tiềm thức nghiệp dĩ thích đỏ đen trong Việt tính như nhận xét của cụ Trần trọng Kim không? Nhưng một điều chắc chắn là vào các dịp tết, tôi lại bắt gập rất nhiều khuôn mặt Á đông tới làm con thiêu thân cho thần đổ bác tại các Casino. Khi mới tới thì họ vô cùng phấn khởi hồ hởi với niềm hy vọng tràn trề nhưng khi ra về thì mặt buồn chẩy ra vì thua cháy túi ! Nhưng khôi hài nhất là những tay thua bạc thường tự an ủi rằng “ Đen bạc thì đỏ tình!” (Riêng tôi thì thua bạc, đỏ đâu không thấy chứ cái vụ chắc chắn là ...bị vợ cằn nhằn nhức nhối đến mấy ngày liền!)
Người Việt mình thường có câu “Đời là một canh bạc” cũng như quan niệm cổ nhân Á đông cho rằng trời cao trên thiên đình đã chơi trò bông vụ khi chọn một số mệnh nào đó cho một người hay một tập thể xã hội:
Con quay búng sẵn trên trời
Mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm. Tôi nghiệm rằng có lẽ đúng vì con người nhìn về tương lai như đứng trước một màn đêm vô minh vậy. Bánh xe lịch sử nhân loại nhiều khi cũng thế, nếu cái chót mũi của nàng hoàng hậu Ai cập Cléopâtre dài hơn một chút thì bánh xe lịch sử lại chuyển đi một hướng khác. Ở Việt nam, nếu không vì biến cố đau thương 30 tháng tư năm 1975, thì cả triệu người Việt đâu đến nỗi phải liều lĩnh đánh một canh bạc lớn là phó thác tính mệnh của mình và gia đình cho rủi may trên biển cả giông tố để đánh đổi lấy tự do. Đúng là cũng như thân phận nàng Kiều vậy:
Nàng rằng: “ Mưa gió dập dìu,
Liều thân thì cũng phải liều thế thôi”!
hay như câu ca dao bình dân :
Một liều ba bẩy cũng liều
Liều như con trẻ chơi diều đứt giây!
Nói chí tình, trò cờ bạc quả đã đem cho người ta nhiều cảm xúc mạnh rất là hấp dẫn. Biết là xác suất thua cuộc khá cao, nhưng những con bạc thiêu thân vẫn thích nướng mình trên ngọn lửa đam mê. Phải chăng họ theo cái triết lý sau:
Thà một phút huy hoàng rồi chợt tối,
Còn hơn buồn le lói suốt canh thâu!
hay:
Được ăn cả, thua ngả về không!
Biết liều thân vượt biển là chấp nhận cái viễn tượng vùi thân trong bụng cá, nhưng cả triệu thuyền nhân Việt Nam trong thế kỷ qua đã làm một việc vô cùng ý nghĩa là: Tự do hay là Chết!
Kết quả là họ đã thắng một canh bạc vĩ đại trong lịch sư.û

Lê văn Lân
viết để nhớ lại Atlantic City NJ

Sách Tham khảo:
1- Những phú hộ lừng danh Nam kỳ của Hứa Hoành
2- Cờ Bạc của Huỳnh văn Lang
3- Lược khảo Phong tục Miền Nam - Luận Án Cao học Văn Minh Việt Nam của tiến sĩ Nguyễn văn Đường do Giáo sư Thanh Lãng bảo trợ, đệ trình ngày 3 tháng 12, 1973 tại trường Đại học Văn khoa Sài gòn.

Users browsing this topic
Guest
Forum Jump  
You cannot post new topics in this forum.
You cannot reply to topics in this forum.
You cannot delete your posts in this forum.
You cannot edit your posts in this forum.
You cannot create polls in this forum.
You cannot vote in polls in this forum.