Dương Như Nguyện



Tên thật Dương Như Nguyện

Bút hiệu Uyển Nicole Dương, Nhung-Uyên

Sinh ở Hội An, Trung Việt

Thời thơ ấu ở Huế và Sài Gòn

Giải danh dự văn chương phụ nữ Lễ Hai Bà Trưng, là nguời cuối cùng của Việt Nam Cộng Hoà nhận giải Văn Học toàn quốc, 1975

Được đào luyện tại trường Kịch Nghệ Hoa Kỳ, Nữu Ước và California (American Academy of Dramatic Arts)

Cử Nhân Báo Chí Truyền Thông (Nam Illinois); Tiến Sĩ Luật (Houston); Thạc Sĩ Luật (Harvard)

Đuợc coi là Thẩm Phán nguời Việt đầu tiên ở ngoài Việt Nam, kể cả Hoa Kỳ

Đã từng sinh sống và làm việc ở các thành phố lớn Đông Bắc và Tây Nam Hoa Kỳ, Đông Nam Á và Tây Âu.

Sáng tác bằng song ngữ: Việt, Anh

Nói về đời mình: “Luật học là nghề. Văn chương nghệ thuật là nghiệp. Tôi đi tìm cái đẹp trên cõi đời này như một nàng quý phái một chân"





Tác phẩm đã xuất bản:



- Mùi Hương Quế (truyện ngắn, Văn Nghệ, 1999)

- Chín Chữ Của Nàng (Văn Mới, 2005)

- Daughters of the River Huong, (tiểu thuyết, viết bằng Anh ngữ, RavensYard Publishing, Ltd., 2005), bản dịch “Con Gái Của Sông Hương” (phối hợp với dịch giả Linh Chan Brown).




DUONG NHU NGUYEN or Uyen Nicole Duong, was born in Hoi An Quang Nam, brought up in Hue and Saigon (former capital of South Vietnam). Duong Nhu Nguyen received her B.S. in Journalism/ Communication from Southern Illinois University, J.D. from University of Houston (Texas), and LLM from Harvard Law School (Cambridge MA). She is believed to be the first Vietnamese Municipal Judge in the United States (Serving in Texas: Associate Municipal Judge, City of Houston, and Magistrate for State of Texas; honoured by the American Bar Association at "Minority Women in the Judiciary" conference -- NYC, 1992). Practicing law but she sees herself primarily as a writer, and writes in two languages: Vietnamese and English. Her pieces in Vietnamese appeared in numerous literary magazines, her English's in SongVan Magazine, and Pacific Rim Law & Policy Journal. Duong Nhu Nguyen's first book, 'Mui huong que' - a collection of short stories, was published by Van Nghe Publisher in 1999. Her short story "The young woman who practiced singing" won two awards, one of which was the Stuart Miller Writing Award organised by District of Columbia Bar Association (1998). The short story "The Ghost of Ha Tay" was a finalist selection for the Columbine Award of the Moondance Film Festival 2001. Duong Nhu Nguyen also wrote articles, critiques. Her article "Gender issues in Vietnam – The Vietnamese Woman: Warrior and Poet" appeared in the Pacific Rim Law & Policy Journal, University of Washington, College of Law, March 2001.

Publications:

- Mùi hương quế (short story collection. CA: Van Nghe Publisher, 1999)

- Gender issues in Vietnam – The Vietnamese Woman: Warrior and Poet (Article. University of Washington, College of Law: Pacific Rim Law & Policy Journal March 2001).

- The woman who practiced singing (short story. Songvan Magazine, 1998)

- The Ghost of Ha Tay (short story. Wordbridge Magazine, 2002)

Chú ý:
Xin đọc thơ của Dương Như Nguyện trong Các Nhà Thơ Nữ Việt Nam.

Source: http://www.thewriterspos...uthor_duongnhunguyen.htm

Những Cỗ Quan Tài Của Tĩnh Tâm

Dương Như Nguyện



Người đàn bà đẹp đầu tiên tôi gặp trong đời là bà ngoại tôị Khi tôi có trí khôn thì bà ngoại tôi đã ngoài sáu mươi tuổị Ở tuổi đó, người bà vẫn thẳng, tóc dài gần chấm đất, tuy đã muối tiêu nhưng vẫn còn óng ả, lướt thướt. Bà có chiếc mũi dọc dừa, gò má cao, cặp môi mỏng và cong, rất hiếm thấy trên những khuôn mặt phụ nữ thuần tuý Việt Nam.
Bà ngoại tôi pháp danh là Tĩnh Tâm. Tên thật của bà là Hương Quế. Xứ Huế đã đặt cho đàn bà những cái tên đẹp lạ lùng: Dạ Khê, Tiểu Bích, Tú Thiềm, Phiến Tuyết, vân vân.

Mọi người chung quanh cho rằng bà ngoại tôi là một người đàn bà khó tính, khắc nghiệt và lạnh lẽọ Bà có một chứng bệnh không bác sĩ nào chữa được. Đó là bệnh nóng cổ. Cổ bà nóng và rát, làm bà ray rứt, khó chịu, ăn ngủ không được, người đâm bẳn gắt. Bà ngoại tôi rất chiều con cháu, nhưng hay la mắng, rầy rà gia nhân. Mẹ tôi là con độc nhất của bà. Gả mẹ tôi cho ba tôi là người Bắc, bà ngoại tôi luôn luôn mang nỗi buồn phải xa đứa con một.

Tôi chưa hề thâý bà ngoại tôi khắc nghiệt hay lạnh lẽọ Bà ngoại thích coi cải lương, say mê. Nhiều khi xúc động, kho’c sụt sùi . Con người tình cảm â’y không thể nào khă‘c nghiệt hay lạnh lẽo . Khi bà la mă‘ng người làm, giọng bà như độc thoại, buồn như một điệp khu’c than thở, không hề co’ ti’nh ca’ch đay nghiê’n của một người chủ thiê’u lòng nhân . Lu’c về già, người độc nhâ’t mà bà cằn nhằn là ông ngoại tôi . Nhiều khi không duyên cơ’. Ông ngoại tôi người nhỏ be’, ti’nh vui vẻ, hồn nhiên . Bà con gọi đuà là Lão Ngoan Đồng như trong truyện kiê’m hiệp . Khi bà ngoại tôi càu nhàu, ông ngoại tôi chỉ phơ’t tỉnh, ngồi đọc báo .

Mẹ tôi kể cho tôi nghe cuộc đời bà ngoại . Bà chỉ co’ một người chị ga’i . Hai chị em con quan xư’ Huê’, gia đình phong lưu trưởng giả . Người chị ga’i, bà Â’m, lâ’y chồng đông con nên vâ’t vả . Bà ngoại tôi lâ’y ông ngoại tôi là con quan, được đủ miê’ng ăn thì lại phải chịu những đau đơ’n kha’c.

Ngoài cảnh làm dâu trong chê’ độ gia đình phong kiê’n, bà ngoại tôi là một người mẹ xâ’u sô’ . Đẻ ba con trai đều chê’t cả ba . Mẹ tôi thì èo uột, hay đau ô’m . Bà ngoại phải đem cho chùa, đổi tên, cho thần tha’nh khỏi bă‘t đi . Vì không co’ con trai, bà phải cươ’i vợ hầu cho ông ngoại râ’t nhiều lần . Mẹ tôi kể co’ lần bà phải nằm giường sa’t phòng hợp cẩn của ông ngoại và người hầu trẻ . Ông ngoại tôi là một thư’ “ông pha’n” phong nhã, hào hoa, co’ không biê’t bao nhiêu vợ hầu vợ lẽ. Không co’ con trai, bà ngoại tôi phải nuôi con nuôi, hoặc con trai của những người vợ hầu . Những người con trai này lơ’n lên (trừ người con u’t) đều phụ công nuôi dưỡng của bà ngoại tôi mà đi.
Thuở nhỏ tôi không hiểu được lòng ưu uâ’t của người vợ lơ’n là bà ngoại tôi, cũng như nỗi cô đơn của bà . Ở tuổi thơ â’u, tôi không hiểu được căn bệnh no’ng cổ của bà . Mẹ tôi bảo bà tưởng tượng ra bệnh . Tôi thì cho rằng bà no’ng cổ vì hay hu’t thuô’c Cẩm Lệ .

Tôi lơ’n lên trong lòng thương và tình quyê’n luyê’n của bà ngoại . Co’ lẽ tôi đã lây ti’nh đa sầu, đa cảm, hay kho’c thương phận người của bà . Tuy tri’ o’c non nơ’t, tôi cũng biê’t bà ngoại là người hay phiền muộn . Bà thi’ch tôi ngồi coi cải lương vơ’i bà, một điều mà bô’ tôi câ’m đoa’n. Tôi tự cho mình là người bạn nhỏ của bà . Tôi tự nguyện lơ’n lên sẽ làm cô gia’o, mua nhà ở Huê’ cho bà ngoại ở.

Tôi nhơ’ mãi co’ lần tôi bă‘t gặp bà ngoại tôi nhỏ lệ, không phải vì tuồng cải lương hay vì giận ông ngoạị nươ’c mă‘t bà thâ’m ươ’t ma’i to’c dài . Tay bà run rẩỵ Bà kể cho tôi nghe về một hình ảnh mà lâu lâu bà vẫn thâ’y trong một giâ’c mộng đã a’m ảnh bà cả đờị Bà dặn dò tôi đừng kể cho ai nghe, kể cả mẹ tôị
Trong giâ’c mộng â’y, bà ngoại tôi, người đàn bà đẹp xư’ Huê’ mang tên Tĩnh Tâm, ngồi một mình bên một dòng sông tĩnh lă.ng. Co’ thể là dòng Hương Giang, co’ thể là con sông Bê’n Ngự, hoặc co’ thể là khu’c sông chảy qua làng Cồn. Trên dòng sông, co’ những cỗ quan tài trôi từ từ, lặng lẽ.
Người đàn bà ngồi đợi để vơ’t những cỗ quan tàị

Giâ’c mộng chỉ đê’n đo’ thôi rồi bà ngoại tôi tĩnh dậỵ
Bàn tay nhỏ be’ của đư’a cha’u ga’i là tôi lau nươ’c mă‘t cho bà ngoại tuổi ngoài sa’u mươị Tôi không thâ’y sợ, chỉ thương bà ngoại tôi nằm thâ’y a’c mô.ng. Cơn a’c mộng lặng lẽ và im lìm, không tiê’ng đô.ng.
Càng lơ’n, tôi càng nhơ’ mãi về giâ’c mộng của bà ngoại tôị Co’ lần tôi hỏi, “Ngoại co’ biê’t trong quan tài co’ gì không?” Bà lă‘c đầu, không no’ị Ca’i lă‘c đầu của bà co’ nghĩa gì tôi không rõ. Bà không biê’t trong quan tài co’ gì, xa’c của người thân, xa’c của người lạ? Hay là bà lă‘c đầu vì không muô’n trả lời câu tôi hỏị

Tôi vẫn thă‘c mă‘c mãi tại sao bà ngoại tôi nằm mộng thâ’y quan tàỉ Tại sao bà mang nhiều phiền muộn? Bà tương đô’i là được sung sươ’ng vật châ’t và đời sô’ng được bảo đảm. Trong khi cả nươ’c khổ cực theo chiê’n tranh, theo nạn đo’i năm Â’t Dậu, theo cuộc kha’ng chiê’n chô’ng Pha’p và những ngổn ngang của lịch sử thì bà ngoại tôi vẫn may mă‘n làm người thiê’u phụ quy’ pha’i đâ’t thần kinh.

Năm mười lăm tuổi, tôi đủ thông minh để phỏng đoa’n là những cỗ quan tài trong giâ’c mộng tượng trưng cho những ca’i chê’t của ba người con trai bà. Không co’ con trai là thảm kịch của cuộc đời bà ngoại tôị Co’ thể những cỗ quan tài â’y tượng trưng cho nỗi đau khổ của bà khi phải chư’ng kiê’n những ca’i chê’t của những đư’a con trai nhỏ vì bệnh sài kinh. Chu’ng là sự hủy diệt sư’c sô’ng và lẽ an vui của đời bà. Không co’ con trai, bà sơ’m mâ’t tư thê’ trong gia đình. Nghe chuyện, tôi cảm thâ’y bâ’t mãn ca’i vô ly’, vô nhân của một xã hội chuyên chê’ đã gây nên sự đau buồn cho bà ngoạị Đồng thời, giâ’c mộng của bà làm tôi suy nghĩ đê’n cuộc đời của những phụ nữ Việt Nam kha’c trong dòng họ tôi .

Tra’i vơ’i bà ngoại tôi, bà nội tôi không co’ một ca’i tên quy’ pha’ị bànội tôi là con một ông cụ đồ hay chữ. Bà thâ’p lùn, mặt tròn trịa, phu’c hậu, ti’nh tình đơn giản, nhu mì, không bao giờ bẳn gă‘t. Lâ’y ông nội tôi là người chủ ruộng, bà nội tôi phải làm việc vâ’t vả, qua’n xuyê’n việc đồng a’ng, nhà cửạ Rồi hai ông bà bỏ hê’t của cải, ruộng vườn di cư vào miền Nam. Lu’c mơ’i vào Sài Gòn, bà tôi phải đi ga’nh nươ’c thuê, hằng ngày phải dậy từ ba giờ sa’ng đi ba’n xôi rong để nuôi gia đình cho đê’n khi bô’ tôi được bổ đi dạy . Bô’ tôi bảo bà nội lùn xủn vì suô’t đời phải gồng ga’nh bưng xa’ch. Những gồng ga’nh bưng xa’ch đã hủy diệt sư’c lơ’n trong xương cô’t của bà từ thuở còn là thiê’u nữ.
Càng về già , bà nội tôi càng say sưa kể lể những chuyện qua’ khư’ ở miền Bă‘c Việt Nam. Bà là nạn nhân của tục tảo hôn. Bà bị gả cho một cậu be’ trai lên bảỵ Buồn tủi, bà trô’n vền nhà cha mẹ . Rồi sau, bà lâ’y ông nội tôi là con nhà địa chủ . Bà phải làm dâu, cũng phải để ông nội tôi lâ’y vợ be’, và phải tảo tần sương gio’. Sinh đẻ cả hơn mười lần, chỉ nuôi được năm. Trong cuộc chiê’n tranh Việt Pha’p, người con ga’i đầu lòng của bà, cô cả chị bô’ tôi, bị tử nạn năm hai mươi tuổị Cô cả là người phụ nữ học thư’c, làm nghề y ta’, no’i tiê’ng Pha’p thạọ

Ngày còn là học sinh ở Việt Nam, tôi vẫn suy nghĩ mãi, không hiểu tại sao trong cuộc đời bà nội tôi cũng co’ những ca’i tang đau khổ, những biê’n cô’ đa’nh nặng vào đầu o’c, vậy mà bà nội tôi không mộng thâ’y quan tàị Hay là bà nội tôi cũng co’ nằm mộng đâ’y, mà không kể lể, kho’c thương?

Chiê’c quan tài a’m ảnh tuổi thơ của tôi cùng vơ’i hình ảnh những người đàn bà kha’c trong họ . Tôi co’ người cô họ, tên Oanh, năm hai mươi hai tuổi thì chồng chê’t trận. Cô than kho’c, vật vã, gào the’t, vâ’t vưỡng, mắt lạc thần cả mâ’y năm sau đo’. Trong họ hay bảo: cô khật khùng vì đau khổ. Tôi co’ người dì họ, tên Thanh, chồng chê’t đã lâụ Bà ngồi ba’n no’n ở chợ Đông Ba, Huê’ để nuôi con. Đư’a con trai của bà chê’t trận. Quan tài của con chở về, bà cũng kho’c lo’c, vật vã, khật khùng như cô Oanh. Chư’ng kiê’n nỗi đau khổ của họ, tôi vẫn tự hỏi không biê’t rồi họ co’ nằm mộng thâ’y những cỗ quan tài trôi lềnh bềng trên sông như bà ngoại tôi?

Cũng năm mười lăm tuổi, tôi đọc cuô’n Pha’i Thư’ Hai (Deuxième Sexe) của nhà văn Pha’p Simone de Beauvoir, tình nhân của triê’t gia Jean Paul Sartrẹ Tri’ o’c tôi chưa đủ pha’t triển để hâ’p thụ hê’t ca’i thuyê’t tranh đâu’ cho nữ giơ’i trong ta’c phẩm của de Beauvoir. Nhưng tôi đã đủ lơ’n không để nhậ.n thư’c rằng trong ta’c phẩm của nhà văn nữ này, không co’ ca’i a’m ảnh đau thương của những cỗ quan tài như trong giâ’c mộng của bà ngoại, không co’ những gồng ga’nh, bưng xa’ch đến lùn cả người như trong đời bà nội tôi, cũng không co’ những cỗ quan tài bọc cờ và những cơn vật vã, khật khùng của cô Oanh và dì Thanh. Những phụ nữ Âu Mỹ tranh đâ’u để được quyền. Còn những phụ nữ trong gia đình tôi phâ’n đâ’u để sô’ng còn, và sô’ng là sô’ng cho người chư’ không phải cho mình. Tôi tự hỏi tại sao trên mặt đâ’t này mà những mẫu người đàn bà được Simone de Beauvoir phân ti’ch là ta’c phẩm của tri’ tuệ và y’ thư’c, còn những người đàn bà thân yêu trong đời tôi là ta’c phẩm của nươ’c mă‘t chảy ngược vào lòng?

Tha’ng tư năm bảy lăm, bô’ tôi mang vợ con, cha mẹ và anh em vào phi trường Tân Sơn Nhâ’t để đợi ma’y bay sang Mỹ. Dĩ nhiên là ông bà ngoại tôi ở lại Sài Gòn chư’ không thể nào theo con ga’i và gia đình con rể. Cuộc ly biệt qua’ ngă‘n ngủi, vội vã. Để tra’nh xu’c động, ông ngoại tôi la’nh mặt con ga’i, con rể, và ca’c cha’ụ Mẹ tôi cũng tra’nh vương vâ’n chia tay vơ’i ông bà ngoại, và tôi cũng thê’. Tôi nhơ’ mẹ tôi gọi bà ngoại vào trao tay hòm chìa kho’a thay thê’ lời từ biệt.
Bô’ tôi dùng xe hơi chở gia đình vào phi trường . Không hiểu vì sao, tôi tình nguyện la’i Honda PC theo saụ Tôi nhơ’ mãi hình ảnh bà ngoại tôi đư’ng ngơ nga’c bên cửa sổ sân nhà, không da’m hỏi chuyện để tra’nh xu’c động khi những người thân của bà đang ti’u ti’t sửa soạn cho cuộc hành trình vô đi.nh. Bà đội no’n la’ như lu’c đi chợ,to’c muô’i tiêu bu’i đàng sau, đôi mă‘t buồn như muô’n kho’c.
Đo’ là lần cuô’i cùng tôi nhìn thâ’y bà ngoại tôị

Bây giờ tôi đã lơ’n, tôi không làm cô gia’ọ Tôi không ở Huê’ và bà ngoại tôi đã chê’t.
Một buổi chiều mùa hạ năm bảy chi’n, tôi theo một người bạn trai Mỹ làm nghề pho’ nhòm, muô’n chụp ảnh tôi để “lăng xê” tôi làm người mẫụ Tôi gọi điện thoại về nhà, thì bên kia đầu dây mẹ tôi tư’c tưởi: “Con ơi, bà ngoại chê’t rồi!”. Tự nhiên trong bụng tôi đau nho’i như co’ mũi dao đâm. Tôi không kho’c nhưng lần đầu tiên trong đời, tôi co’ cảm gia’c gọi là “đau như đư’t ruột”.
Bà ngoại tôi chê’t trong đau đơ’n vì bạo bệnh mà không đủ thuô’c men. Bà mâ’t đi không một lần thâ’y lại đư’a con ga’i thân yêu, con rể, và ca’c cha’u ngoại, nhâ’t là đư’a cha’u đã chia sẻ những giọt nươ’c mă‘t vơ’i bà.
Ca’i chê’t của bà ngoại làm tôi thâ’m thi’a thêm y’ nghĩa “sinh ly tử biệt”. Lần cuô’i cùng nhìn bà ngoại buổi chiều tha’ng tư năm bảy lăm, khi bà tần ngần đư’ng bên cửa sổ nhìn con cha’u ra đi là y’ nghĩa nỗi khổ “sinh ly”. Và tin bà chê’t ở bên kia bờ đại dương là y’ nghĩa niềm đau “tử biệt” . Tôi tự an ủi nghĩ rằng tôi không phải là người độc nhất thâ’m thi’a ca’i đau sinh ly tử biệt. Mà đo’ là ca’i đau chung của cả một dân tộc ke’m may mă‘n trên bản đồ thê’ giơ’ị Nô lệ và chiê’n tranh. Một cơn lô’c chi’nh trị xoay chuyển cả nguồn gô’c của một văn ho’a nghèo, chậm tiê’n. Trong phần tư thế kỷ mà hai lần di tản cả triệu con người, vượt đường trường, vượt đại dương.

Tôi vẫn tự hỏi trong thời gian chu’ng tôi ở Mỹ, và bà ngoại sô’ng thiê’u thô’n ở Việt Nam, không biê’t bà co’ nằm mộng thâ’y những cỗ quan tài trôi sông, và bà co’ thấy những gì bên trong cỗ quan tài đo’ ? Điều đo’ bà chưa hề he’ môi chia sẻ vơ’i tôị Hay vơ’i bâ’t cư’ ai, kể cả chồng con.

Năm một chi’n chi’n mươi, tôi co’ một hồi rảnh rỗi trong nghề nghiệp để đọc lại văn chương Việt Nam. Lần đầu tiên, tôi ngồi đọc hê’t mâ’y ngàn câu Truyện Kiều, để ngẫm nghĩ về nươ’c mă‘t, định mệnh, và sự phâ’n đâ’u của cô Kiều, về thân phận người đàn bà mà Nguyễn Du thương xo’t như thương xo’t chi’nh thân phận tài hoa kẻ sĩ, và nỗi cô đơn tột độ của người thư’c giả:

Bâ’t tri tam ba’ch dư niên hậu
Thiên hạ hà nhân khâ’p Tô’ Như

Cũng năm đo’, vô tình tôi đọc một truyện ngă‘n của bà Bùi Bi’ch Hà, làm tôi nhơ’ giâ’c mộng của bà ngoại . Tôi không biê’t là truyện co’ thật hay không? Nhà văn kể lại truyện của một người đàn bà Việt Nam đi vơ’t xa’c con trên đường đi vượt biển. Truyện làm tôi bàng hoàng, nhă‘c tôi nhơ’ hình ảnh người đàn bà chịu đựng, ngồi một mình chờ những cỗ quan tài lềnh bềnh trên sông. Những cỗ quan tài của Tĩnh Tâm.
Tôi đi tìm một cuô’n sa’ch tâm ly’ giải mộng của Tây phương. Trong cuô’n sa’ch đo’, ta’c giả bảo nằm mộng thâ’y quan tài là cảm gia’c bâ’t an của người bị đe dọa bởi thiên tai, đại họa, sự trừng phạt vô cơ’ của định mệnh, hoàn cảnh, ở ngoài khả năng và quyền hạn của con người, không đo lường được.

Cuô’i năm đo’, co’ lần tôi ra đư’ng bên bờ Đại Tây Dương, ngă‘m tượng Nữ Thần Tự Do khi thành phô’ Nữu Ươ’c lên đèn . Gio’ lành la.nh. Hình ảnh người phụ nữ cầm chiê’c đuô’c soi bờ đại dương sừng sững một mình tự nhiên làm tôi nhỏ nươ’c mă‘t.
Tôi không biê’t mình nhỏ nươ’c mă‘t vì ai, cho aị Tôi đâu da’m bă‘t chươ’c con người tài tử Nguyễn Du kho’c người ba trăm năm trươ’c để hỏi người ba trăm năm saụ Co’ lẽ tôi kho’c vì tôi nhơ’ lại cuộc di cư ngày nàọ Tôi nhơ’ đê’n khuôn mặt đẹp và a’nh mă‘t sầu muộn của bà ngoại tôị Giâ’c mơ hồn nhiên của tuổi thơ, sẽ làm cô gia’o nuôi bà ngoại ở Huê’, tôi đã bỏ mâ’t. Bà không còn chỉ là bà ngoại, mà là hình ảnh Tĩnh Tâm, người phụ nữ sinh trươ’c tôi hai thê’ hê.. Hình ảnh bà mang tôi về tuổi thơ xư’ me.. Hình như tôi kho’c vì trong lòng tôi cũng mang hình ảnh những cỗ quan tài như trong giâ’c mộng của Tĩnh Tâm. Vì tôi mang nặng một nơi chô’n đã đi vào tiềm thư’c tôi, một nơi chô’n mà thân phận đàn bà là tiê’ng kêu rên siê’t trong những tập tục và thành kiê’n văn ho’a bo’p kẹp con người, nơi chô’n của một cuộc chiê’n tranh tư’c tưởi, và những hỗn loạn lịch sử vời vợi thương đau, đã gây nên sự pha’ sản, không phải chỉ vật châ’t, kinh tê’, mà e còn lan sang địa hạt tinh thần.

Tôi tự hỏi co’ người phụ nữ Việt Nam nào nhạy cảm, là nạn nhân của xã hội chiê’n tranh đo’, mà không mang trong lòng những cỗ quan tài của Tĩnh Tâm? Tôi may mă‘n sinh ra trong một thời đại không phải gồng ga’nh, bưng xa’ch như bà nội tôi, không phải cươ’i vợ hầu cho chồng như bà ngoại tôi, không phải là nạn nhân của tục tảo hôn, không phải tủi sầu vì không co’ con traị Tôi may mă‘n không phải đi vơ’t xa’c con, đi nhận xa’c chồng, xa’c con trai như những người bâ’t hạnh của cô’ hương đầy đau khổ.

Tôi tin vào thuyê’t tiềm thư’c tập thể của nhà tâm ly’ học Carl Jung. Cho nên tôi đư’ng đo’, đô’i diện tượng Nữ Thần Tự Do, bên bờ biển Đại Tây Dương, là một người đàn bà di dân đê’n từ nươ’c Việt Nam nhỏ be’, trươ’c ngưỡng cửa thê’ kỷ hai mươ’i mô’t, nhơ’ đê’n hương hồn của bà ngoại và nghe tiê’ng kêu kho’c của những người đàn bà Việt Nam xâ’u sô’. Tôi đê’n Mỹ khi còn là đư’a be’ ga’i hăm hở trươ’c cuộc đờị Cuộc di cư đã cho tôi lô’i thoa’t và cơ hội để a’p dụng sự phân ti’ch của Simone de Beauvoir vào đời sô’ng của chi’nh mình. Nhưng tôi vẫn nhỏ nươ’c mă‘t, hươ’ng về Tây phương và quay lại Đông phương, thường tự hỏi mỗi nơi sẽ đem lại những gì cho ti’nh nhạy cảm và ca’i tiềm thư’c văn ho’a trong tôị Nươ’c mă‘t tôi vẫn nhỏ, cho dù bề ngoài tôi cư’ng ră‘n, vì tôi đã nghe, đã chư’ng, đã xo’t xa trong lòng về những cỗ quan tài của Tĩnh Tâm.

Dương Như Nguyện
(Mùi Hương Quế)

Những người con gái sông Hương


Nguyễn Khoa Thái Anh

Những người con gái sông Hương: Một cung phi Việt Nam và hậu duệ của nàng
DAUGHTERS OF THE RIVER HUONG:
A Vietnamese royal concubine and her descendants
Tác giả: Dương Như Nguyện (Uyên Nicole Dương) ISBN 1-928928-16-I. Nhà Xuất Bản RavensYard Publishing, Ltd; 271 trang, giá $17.95 (bìa mềm).

ÐOẠN TRƯỜNG TÂN THANH hay Chinh Phụ Ngâm của thế kỷ 21?

“Tôi nhận ra nó. Vẫn cái bản mặt đó. Ðường viền chìm lẫn trong bóng đêm không mang lại cho khuôn mặt hình thù. Nhưng tôi biết nó đang nhe nanh dọa nạt mình, vì từ cặp nhãn quang dã thú đấy lóe lên những ánh mắt theo dõi từng động tác tôi. Tôi thấy hai con ngươi đỏ di động trong đêm đen. Nhiều năm rồi tôi vẫn đứng đây nhìn bóng đêm, cảm nhận được sự hiện diện và nhận ra gương mặt đó... Nó trêu chọc tôi hằng đêm, bảo chờ đợi làm quái gì. Nhưng tôi vẫn chờ, cứ chờ. Một đêm qua. Lại một đêm khác đến. (Cung nữ Huyền Phi; trang 38-39). I see it. The face. Its contours merge with the night, so the face no longer has shape. Yet I know it snarls at me, since the beam from the pair of the beastly eyes follows my movements. I see the red pupils moving in the dark. For years I have stood here looking at the night, sensing the presence and seeing the face. I call it the Face of Brutality. It mocks me every night, telling me to stop waiting. But I wait and wait. One night passes. Another night comes. Bản Mặt của Bạo Tàn (The Face of Brutality) một biểu tượng, một chủ đề và cũng là một trong những xung đột chính trong tiểu thuyết - mà các nhân vật nữ trong truyện đã phải chong mắt trong đêm đen để đối diện - vì họ mới đích thực là kẻ hứng chịu những hậu quả gây ra bởi định mệnh và hệ phái chủ động. Và chủ đề thứ hai chính là phần thưởng an ủi cho con cháu tình chung, qua tiếng nói anh linh của tổ tiên vọng lại và vỗ về: “Hãy đợi chờ, hãy trung kiên đợi chờ... Wait, and wait patiently.” Như “nàng Vọng Phu, trăm năm tượng đá vẫn trông chừng bể Ðông, giữ gìn bờ cõi Việt Nam. Người thiếu phụ chờ chồng đã trở nên nỗi đau của người đàn bà Việt Nam trong thời chiến. Và chính nàng đã trở thành văn hóa của dân tộc.” (trang 38) Trước hết, Những người Con Gái Sông Hương phải được xem là một thiên tình sử không có hồi kết. Một mối tình thiên thu, một bản tình ca diệu vợi chưa có hạnh phúc. Nó không những là tình yêu âm ỉ của đôi trai gái thuộc hai thế hệ khác nhau, hai dòng máu, hai quốc tịch, mà lại lồng trong một tình sử to tát, tha thiết và quằn quại của một Việt Nam máu lửa và điêu tàn. Nhưng khốn nỗi mối xung đột và sự đối chọi với nghịch cảnh mà vai chính trong chuyện muốn vươn lên và vượt qua chính là định mệnh và nghiệp chướng con người, phần số oái oăm của người phụ nữ. Còn có chốn nào cho những người con gái Việt Nam (con gái của sông Hương) đi theo tiếng gọi của tình yêu mà không bị lịch sử và hoàn cảnh chi phối? Còn có chọn lựa nào ít ngang trái hơn một tâm hồn phụ nữ cao cả nhưng trĩu nặng vì tâm tư đất nước xen lẫn với những dục vọng đời thường? Ðây là các mệnh đề chính tác giả đề bạt qua các nhân vật nữ của Sông Hương như những xung đột vừa âm ỉ vừa mãnh liệt, thể hiện rõ nét qua cá tính, tâm trạng và tình cảnh khác nhau của bốn đời phụ nữ (và các nhân vật liên hệ). Nhưng rốt cục, chính nhân vật then chốt (Mị Uyên: Simone) đã là kết tụ của những xung đột cao xa và trần tục đó. Và kết quả vẫn là những mong ước: Sau bao nhiêu năm, niềm hy vọng vẫn là những đợi chờ, vẫn là tin yêu mãnh liệt vang vọng lên tiếng hát du ca của con dân Việt trong bài Chờ Nhìn Quê Hương Sáng Chói của Trịnh công Sơn.

Nơi đây tôi chờ, nơi kia anh chờ. Trong căn nhà nhỏ. Mẹ cũng ngồi chờ. Anh lính ngồi chờ trên đồi hoang vu. Người tù ngồi chờ bóng tối mịt mù. Chờ đã bao năm, chờ đã bao năm, chờ đã bao năm... Chờ tin mừng sông chờ núi cũng chờ mong. Chờ trên vừng trán mẹ thắp lên bình minh. Chờ khô nước mắt, chờ đá reo ca. Chờ áo cơm nuôi cho những trẻ con không nhà. Chờ ngày Việt Nam thống nhất cho những tình thương vỡ bờ...

Hơn thế, đây là một truyện tình thi vị nối liền ba lục địa, từ Manhattan, trở về cố đô Huế, qua Paris, đến Sài gòn và Texas... liên kết ba dòng sông (Hương giang, sông Seine và dòng Hudson River của Nữu Ước). Tâm linh của người con gái sông Hương là sự hòa hợp một dòng máu Việt tìm về cội nguồn Việt và Chàm của miền Trung xa xưa. Nó là một tiếng khóc đời nay cho cuộc tình không biên giới, bất kể mối thù truyền kiếp của cha ông; tiếng khóc cho một mối tình cao thượng và bất diệt, một niềm hy vọng tha thiết cho quê hương, trải qua gần một thế kỷ lịch sử tang thương cận kim của dân tộc. Sau đó, Những Người Con Gái Sông Hương là một thiên tiểu thuyết nói về thân phận thuyền quyên của một gia tộc mà có lẽ sự luân ly và nỗi truân chuyên của họ có thể sẽ làm nhiều phụ nữ Việt Nam cảm thông và chia sẻ được. Ðáng lý nếu đây không phải là thiên anh hùng ca của các cô (nữ giới) thì nó cũng có thể được xem là môn học (Women's study) nghiên cứu về tâm lý và cảm quan cũ và mới của phụ nữ Việt. Một người hy sinh cuộc đời cho cách mạng bị giam ở Hỏa Lò và bị Tây Phòng Nhì/Deuxième Bureau cắt nhũ hoa, xẻ môi, khoét âm hộ (Princess Gindeng:Sâm Hương): “Cháu có tử cung và vú không?” cô cứ lập lại. Tôi tiến đến gần và nắm lấy hai tay cô. Hai cổ tay cô cũng đầy thẹo, Ngón út bị cụt mất... Khập khiễng trên một chân, người đàn bà đứng tuổi xé toạc áo, dưới ánh sáng tàn lụi của buổi chiều tà, tôi thấy dấu sẹo sứt trên bộ ngực cô. Hai núm vú bị cắt đứt. Tôi bưng mắt mình lại. Người đàn bà ở trần vẫn hát nghêu ngao: “Cháu có tử cung và vú không?” Câu hỏi này bà gióng lên như một điệp khúc (trang 104-105). Một người ấp ủ tình yêu ngoại lai, bất chấp đối tượng đã lập gia đình và 20 năm cách biệt tuổi tác: Mị Uyên 15 tuổi, du học Pháp, trọ ở số 13 Rue Jean Baptiste de la Salle, Paris. Một người cố dồn nén xung đột tình cảm trái cấm, André 35 tuổi để rồi một hôm gặp nhau. Trong phòng ngủ. Anh nằm yên, hơi thở hổn hển đứt quãng, khóc, em vẫn nằm trên. Trong cơn mê muội, em chớm một nụ cười thơ ngây nhưng chết người. Em muốn đứng lên, trần truồng, thân thể không lông và núm vú dựng đứng. André yêu quí, vì sao anh khóc? Em lăn người qua bên và kẹp chiếc gối trắng vào lòng. Từ khóe mắt, em nhìn nghiêng về phía anh. Ánh mắt em sáng lên. Rồi trườn thân thể lõa lồ lên trên cơ thể đang sụt sịt của anh. Chất ướt nhờn nhợt bất chợt làm em cau mày. Nghe tiếng nấc đau lòng của anh, ngay cả trong lúc ngây ngô không biết gì, em đã hoảng sợ phải đối đầu với chuyện mình đã làm. Nhưng lúc đó thì mọi chuyện đã lỡ rồi (trang 214-215). Tác phẩm có thể gọi là Ðoạn trường Tân Thanh, không phải Ðoạn trường Tân Thanh của những thế kỷ trước, của Kiều Nguyễn Du hay những đời sau, mà nó chính là những điệp khúc đau khổ của những con người đau khổ, nằm trong trong một tình yêu dai dẳng và lớn lao của bất kỳ thời đại nào. (Có phải tình cờ nhân vật chính Mi Uyên có ba người con: Ðầu lòng hai ả tố nga, Si Mi Uyên và Mi Mị Châu và chàng công tử út là Phi Long?) Rốt cuộc có chuyện tình nào đẹp hơn chuyện nào? Cá nhân hay tổ quốc? Hay chẳng qua đây là số phận chung của người dân Việt đã nằm trong thiên thư, trong định mạng vướng víu cái nợ diệt chủng một thời vàng son của triều đại Champa? Tuy tác giả không nói lên giả định này vì thực ra dòng dõi Chàm trong câu truyện đã trở thành con dân Việt để tranh đấu chung cho nỗi thống khổ của một đất nước lớn hơn, nằm trong bối cảnh chính của lịch sử. Nhưng có lẽ trong một tiểu thuyết đong đầy những tín ngưỡng huyền bí, những thần giao cách cảm, và cảm nhận bói toán linh thiêng (độc giả có thể chứng kiến toàn bộ một buổi lên đồng) thì thuyết nhân quả cũng không phải là mưu sự của con người. Ðọc xong DAUGHTERS OF THE RIVER HUONG: A Vietnamese royal concubine and her descendants, độc giả Việt không khỏi đồng cảm với nhân vật chính trong cốt truyện để lạc mất cảm xúc, hoặc lâm vào những trạng huống trầm mặc khôn cùng vì thân phận của đất nước. Người ngoại quốc có lẽ sẽ bị giao động vì những tình cảm và ấn tượng trầm buồn cho một chuyện tình thương tâm không thành tựu của cô Si (Mị Uyên) và chàng Kim Trọng (André Foucault) của nàng. Tuy nhiên trong tác phẩm này người bạc mệnh có phải là Thúy Kiều học thức và tân tiến (Mị Uyên) nhưng mang nặng tình cảm lãng mạn của thế kỷ 19? Ðương nhiên tâm thức ngậm ngùi cho Thúy Kiều của độc giả Việt Nam sẽ không giống cảm tưởng của người đọc trong dòng chính, ngoại trừ mối cảm thông họ dành cho con dân Việt Nam vì lịch sử quá khắc nghiệt. Tóm lại, có thể độc giả của Những Người Con Gái Sông Hương không phải là những người bình quân trong quần chúng Hoa Kỳ bởi chưng họ đã trầm mình vào dòng bi ai chính của nước Việt khi chọn đọc tiểu thuyết của vùng sông nước trữ tình với những giọng hò Nam Ai-Nam Bình ai oán sầu thương, với hình ảnh của một cô lái đò tượng trưng cho ánh trăng Dương thiệu Tước: 'tìm trăng, trăng khuất đã lâu' sau dãy lâu đài của vua chúa trong Ðêm Tàn Bến Ngự, hay Nguyễn Bính với hình ảnh người đẹp 'bỏ thuyền, bỏ lái, bỏ dòng trong, cô lái đò kia đi lấy chồng'. Ðịnh đề của tác phẩm lịch sử này không chỉ nảy sinh trong óc tưởng tượng phong phú của tác giả mà nó phỏng theo những giai thoại chính thống của vua chúa nhà Nguyễn, triều đại quân chủ cuối cùng trước khi Việt Nam chuyển mình bước qua thời kỳ Pháp thuộc, đi vào thế kỷ hai mươi của những cuộc khởi nghĩa, chiến tranh dành độc lập, và cảnh nồi da xáo thịt của dân tộc sau đó. Giai đoạn sử liệu được dùng cho cốt truyện kéo dài ngót một trăm năm mà có lẽ trong đó dữ kiện đồng hóa dân tộc Chàm bi thương là một thực thể được Dương như Nguyện mượn làm tiền đề dẫn nhập cho nhân vật nguyên mẫu là Huyền Phi Quế Hương, thứ phi của hoàng đế Thuận Thành (một sự kết hợp dữ kiện giữa vua Thành Thái và Duy Tân) một thiếu nữ Chàm xuất thân từ nghề lái đò trên dòng Hương giang được vua tiến cung làm hoàng hậu. Một giả thuyết không hoàn toàn hư cấu trong bối cảnh to lớn hơn của dân tộc.

Dòng tộc mẫu hệ dân Chàm của Huyền Phi kết hợp với dòng dõi hoàng gia Nguyễn đã tạo ra bốn đời các nhi nữ phi thường (Huyền Phi, cô lái đò - Quế Hương, tức Ngoại Quế thâm trầm và đau khổ - bà dì Sâm Hương, người nữ anh hùng của Việt Minh - Mi Sương, người con gái thích làm vườn - Mị Uyên, người xử nữ tập hát...) Truyện kể bằng ngôi thứ nhất, nối tiếp những anh thư, thục nữ với nhân vật chính, Mi Uyên của đời thứ tư (chắt của Huyền Phi). Trong suốt câu truyện, tác giả đã dùng những lời thơ của Beaudelaire và nhạc cổ điển Tây phương để đệm cho tình cảm thăng trầm của nhân vật chính. Có lẽ khi sách được chuyển sang tiếng Việt chắc Dương như Nguyện phải thêm nhạc Trịnh công Sơn nhằm thể hiện được tình cảm sâu xa này. Những tiếng lòng nỉ non của các nhân vật này, tuy là tiếng nói của từng thời đại, nhưng cũng có thể được xem là hiện thân hay đầu thai của một người, mà chính là tiếng tơ lòng duy nhất đại biểu cho dòng máu lưu truyền qua các thế hệ sau - tất cả đều là kết tinh của khuôn mặt, tiếng hát và tâm thức của Mị Uyên.

Ngoài câu chuyện tường thuật những chuỗi đời và biến chuyển quan trọng của thời cuộc, các nhân vật phụ như Sylvain Foucault, quan khâm sứ Pháp (ông nội của Andre Foucault, người tình của Mi Uyên), Sơn La vị hoạn quan đỡ đầu và Mệ Mai người tì thiếp, cả hai đều là thân cận của hoàng hậu Huyền Phi), công chúa Sâm Hương (Princess Ginseng) một người con của cách mạng Việt Minh, Mệ Mai, nữ anh hùng Việt Cộng; tất cả đều là những nhân vật lịch sử hay tạo nên lịch sử. Và ngay cả ông Christopher Sanders, một phóng viên Mỹ, một người chồng hiểu biết và cao thượng của Mị Uyên cũng góp phần không nhỏ trong việc giúp đọc giả theo dõi cốt truyện lớp lang, một dàn dựng mạch lạc và tinh vi của một văn sĩ-luật gia. Qua những dữ kiện song song giữa cuộc đời tác giả và nhân vật chính của cốt truyện, độc giả không thể không thắc mắc bao nhiêu sự kiện trở thành hư cấu? Vẫn biết đây là một câu truyện có sức thu hút lớn đối với các dòng chính ở Âu Châu và Hoa Kỳ, có thể nào độc giả Việt, những đấng mày râu xét nét sẽ tự hỏi: Ngoài vai trò của nhân vật vua Thuận Thành, vì sao câu truyện không nói đến một người đàn ông Việt có tầm vóc nào? (1)

Nguyễn Khoa Thái Anh
Tháng Tám, 2005.


(1) Tác giả cho biết sẽ có sự xuất hiện của nhân vật Từ Hải trong tác phẩm tới chưa xuất bản của bà.

Vài nét về tác giả:

Dương như Nguyện sinh ở Hội An, lớn lên ở Huế và Sài Gòn, rời Việt Nam năm 1975. Thân phụ là giáo sư ngôn ngữ học, Ðại học Văn Khoa Sài Gòn, mẹ dạy văn chương ở trường nữ trung học Ðồng Khánh, Huế. DAUGHTERS OF THE RIVER HUONG: A Vietnamese royal concubine and her descendants là quyển tiểu thuyết đầu tiên của tác giả được xuất bản ở Hoa Kỳ (tháng 8, 2005), nhưng không phải là tác phẩm đầu tay của Dương như Nguyện. Tháng Ba năm 1975, một tháng trước khi Sài Gòn thất thủ, vào năm 16 tuổi, bà đã đoạt giải danh dự văn chương phụ nữ toàn quốc nhân dịp lễ Hai Bà Trưng. Có lẽ Dương như Nguyện là nhà văn duy nhất sáng tác bằng tiếng Anh lẫn tiếng Việt và cả hai ấn phẩm đều được xuất bản ở hải ngoại. Bà cũng đoạt hai giải văn chương khác ở hải ngoại trong dòng chính của Hoa Kỳ: Truyện Người Con Gái Tập Hát (The Young Woman who Practiced Singing, chính là tiền thân của tiểu thuyết Con gái của Sông Hương) đoạt giải Stewart Miller do Luật Sư Ðoàn Hoa Thịnh Ðốn trao tặng, đồng thời đoạt giải truyện ngắn hay nhất do Luật Sư Ðoàn Houston trao cùng năm 1998. Truyện ngắn “Hồn Ma Tỉnh Hà Tây” (The Ghost of Ha Tay) được đề cử nhận giải Columbine ở Liên hoan Phim Moondance năm 2001. Hai tập truyện Chín Chữ của Nàng và Mùi Hương Quế được Văn Nghệ và Văn Mới xuất bản ở Mỹ. Bà cũng là thẩm phán Việt Nam đầu tiên ở Hoa Kỳ (Houston, được Hội Ðồng Luật Gia Mỹ ABA/American Bar Association tôn vinh). Hiện nay bà là giáo sư luật ở đại học (University of) Denver sau 18 năm hành nghề luật sư ở Nữu Ước, Hoa thịnh Ðốn và Texas, kể cả Âu và Á Châu trong địa hạt luật quốc tế. Dương như Nguyện cũng là con chim họa mi trong làng văn nghệ cổ điển và sân khấu của Hoa Kỳ, đã từng thi tuyển vào nhạc kịch Miss Saigon, và theo đuổi ngành diễn xuất ở American Academy of Dramatic Arts ở Pasadena và Nữu Ước.

Phỏng Vấn Dương Như Nguyện

Tôi muốn nắm bắt nét đẹp của nền văn hoá quê hương tôi

Nguyễn Xuân Hoàng thực hiện


Có lẽ người đọc Việt hải ngoại không xa lạ gì với Dương Như Nguyện qua những truyện ngắn trên tạp chí Thế Kỷ 21 [Nam California] những năm 90. Năm 1999 nhà xuất bản Văn Nghệ [Nam California] ấn hành cuốn Mùi hương quế của cô, và năm nay, 2005, Dương Như Nguyện cũng vừa cho phát hành cuốn Chín chữ của nàng [nxb Văn Mới, Nam California], đồng thời với cuốn Daughters of the River Huong - a Vietnamese royal concubine and her descendants (RavensYard Publishing, Ltd., Fairfax Va. ISBN 1-928928-16-1; trade paperback, 271 pages, SRP $17.95)...

Bài này được viết từ cuộc nói chuyện qua internet với nhà văn, luật sư, giáo sư Dương Như Nguyện.

Viet Mercury (VM): Ở bià lưng cuốn sách, dưới dòng tít “Love & War /Tình yêu & Chiến tranh”, người ta đọc được câu “Bức tranh ấn tượng này sẽ nhắc nhở độc giả tới những truyện có tầm vóc bao quát của Gone with the Wind và The Thorn Birds, đượm thêm tính nhân bản và tình yêu sâu xa giữa mẹ và con của The Joy Luck Club.” Cô có thể cho biết sự so sánh này có nghĩa gì?

Dương Như Nguyện (DNN): Việc so sánh tác phẩm của tôi với Gone with the Wind, Thorn Birds, hay Joy Luck Club là ý nghĩ của nhà xuất bản, để giải thích lý do tại sao họ muốn đầu tư vào tiểu thuyết của tôi sau khi đã đọc bản thảo. Câu này không phải là quan điểm của tôi. Ngược lại, tôi có thói quen là trong tiến trình sáng tạo, không bao giờ viết để cho giống hay theo một khuôn mẫu của bất kỳ tác phẩm nổi tiếng nào. Viết là viết theo sự thôi thúc sáng tạo (artistic vision) của chính mình mà thôi. Bằng chứng là trước khi RavensYard đến với tôi, bà Sandra Kjistra, đại diện cho Amy Tan và Stephen King, đã hối thúc tôi viết lại tác phẩm này cho giống cuốn Memoir of a Geisha của Arthur Golden, thì bà ta mới nghĩ đến việc đem tác phẩm của tôi đến với các nhà xuất bản danh tiếng của Hoa Kỳ. Tôi đã bác bỏ đề nghị đó, cũng chỉ vì không muốn đi theo một khuôn mẫu khi viết về nguồn cội của mình.

VM: Còn về cái tựa của tác phẩm, tại sao cô chọn River Huong mà không phải là Perfume River như một cách đẩy sách đến người đọc tiếng Anh?

DNN: Perfume River là danh xưng do người ngoại quốc dịch tên của dòng Hương giang xứ Huế. Người Huế không ai gọi dòng sông lịch sử của quê hương mình là “dòng Nước Hoa” cả. “Perfume” hay “parfum” là một kỹ nghệ buôn bán, một hình thức mỹ phẩm phù du bên ngoài, làm đẹp cho phụ nữ theo kiểu quyến rũ người khác phái, hoàn toàn có tính cách vật chất hời hợt, không phải là phẩm lượng bên trong. “Nước hoa” sẽ phai đi. “Mùi hương” trái lại có thể toả từ tiền kiếp, liên đới kiếp này sang kiếp khác, không gian này qua không gian khác, đi từ quá khứ, hiện tại, và có thể chuyên chở vào tương lai, từ vô thức, tiềm thức, tới ý thức. Với mùi hương thật sự (authentic) như trong câu: “Hữu xạ tự nhiên hương” thì “hương” có thể trở thành bất diệt trong trí tưởng và tâm thức của người thưởng ngoạn. Hương còn là tiếng thơm, có thể toả ra từ đáy hồn là một luyến nhớ vào rừng kỷ niệm. Tiếng tăm (cái gì lưu lại) là sợi dây liên đới giữa sự phán đoán của lịch sử (external) với đạo đức cá nhân (intrinsic). Ðạo đức ở đây có nghĩa là “universal truths” công cuộc đi tìm sự thực của người cầm bút, chứ không phải là kỷ cương của tôn giáo hay xã hội.

Chữ “hương” do đó mang ý nghĩa tâm linh nhiều hơn vật chất, phải dịch là “fragrance” trong trí tưởng, hoặc “good name” như trong “tiếng thơm muôn thuở”. “Hương” là một “motif” liên tục trong sáng tạo của tôi....

VM: Hiện nay cô đang đọc tác giả nào?

DNN: Tôi mới vừa đọc lại một số những tác phẩm bất hủ của văn học Nga, the classics, từ Tolstoy cho đến Dostoevsky, ngay cả Solzhenitsyn của thời cận đại. Dĩ nhiên là khi quay về classique, tôi đọc lại luôn Boris Pasternak và Franz Kafka. Nhân tiện tôi đọc Henrik Ibsen của Na Uy (The Master Builder), George Bernard Shaw (để nhận thức thêm một lần nữa rằng Shaw đã đi trước quá xa thời đại của ông sống) và cả Theodore Dreiser (để nhắc lại cho mình nhớ thế nào là một cuốn tiểu thuyết Hoa Kỳ, the cliche - the American novel, thật sự đúng nghĩa là tiểu thuyết với tất cả tâm lý nhân vật, cường độ, và cao độ của nghệ thuật tiểu thuyết!).

Tôi đọc các nhà văn Nga và Ðông Âu vì tôi mường tượng thấy hình như các tác giả này được truyền tụng trong giới trí thức thuộc thế hệ của ông. Tôi muốn tìm hiểu về cách nhìn và nếp sống tâm linh của thế hệ này. Lý do: Tôi muốn tạo dựng một nhân vật chính (protagonist) là một người đàn ông Việt Nam cùng thế hệ với ông, sống trong lòng nước Mỹ, cho bản thảo sắp tới, bản thảo mà tôi chưa bắt đầu.

Như ông đã thấy, tôi rất trọng classiques, vì classiques đã được minh chứng bởi thời gian. Tuy nhiên, khi đọc lại classiques, tôi thấy rõ những gì đã lỗi thời về bút pháp bên cạnh tính chất vĩ đại trường cửu của classiques. Tôi cố tình không chú ý đến những tác phẩm hiện đại đang bán chạy hay đang nổi tiếng, được giải này giải nọ, vân vân, để tránh khỏi bị ảnh hưởng hay chi phối bởi thị trường hay chính trị.

VM: Lý do nào đã thúc đẩy cô viết cuốn Những người con gái của sông Hương?

DNN: Nhà xuất bản RavenYard đã hỏi tôi một câu tương tự, và tôi cho rằng khó có thể nói được động cơ nào là nguồn năng lực sáng tạo của một nhà văn, tuy nhiên đối với cuốn sách này, một số chủ đề đã theo đuổi tôi, đó là thành phố Huế, sông Hương, và người dân của vương quốc Chàm đã bị xóa tên.

Mẹ tôi, một phụ nữ Huế, là người đã góp phần quan trọng trong cuộc đời văn chương của tôi ngay từ thuở còn thơ. Tôi tin rằng tất cả những cựu chiến binh Việt Nam đều nhớ đến Huế và trận chiến Mậu Thân năm 1968. Huế là cố đô, là thành phố tiêu biểu cho một thời độc lập vinh quang trước khi bị người Pháp đô hộ. Thế nên kiểm soát Huế là một điều quan trọng và đó là lý do tại sao trận chiến năm 1968 đã khốc liệt như vậy. Tôi biết những người cựu chiến binh Mỹ tham chiến tại Việt Nam đều nhớ đến tên của thành phố này. Một lần, trong một cuộc gặp gỡ xã giao tại nhà một người làm phim ở California, tôi được giới thiệu với một người cựu chiến binh Mỹ và khi biết rằng mẹ tôi là người Huế, ông ta nói ngay đến tất cả những gì mà ông ta biết về thành phố này, tựu trung chỉ là trận chiến xảy ra ở đó. Ðiều này phần nào làm cho tôi cảm thấy buồn vì quê hương của mẹ tôi đã gắn liền với một cuộc chiến đẫm máu trong tâm hồn người Mỹ. Ðó cũng là lý do tôi muốn mang Huế và chủ đề liên quan đến nó vào tác phẩm này.

VM: Cô có chịu ảnh hưởng bút pháp của tác giả nào không?

DNN: Bút pháp của tác giả Hoa Kỳ hay bút pháp của tác giả Việt Nam? Thưa không. Hoàn toàn không. Về bút pháp của các tác giả Hoa Kỳ: Tôi còn chủ trương sẽ đem metaphor, simile (bút pháp ẩn dụ) của tiếng Việt vào văn chương Mỹ. Tôi đã từng bị một, hai readers phê bình (đây là những readers tốt nghiệp khóa văn chương) cho là văn của tôi “unAmerican” vì các metaphor lạ hoắc! Một vài người khác (thường là trong ngành báo chí) thì hết lòng bênh vực tôi, nói rằng tiếng Anh của tôi nổi bật lên một giọng nói (the voice) rất đặc biệt và authentic. Mainstream nghĩ thế nào? Khi chọn con đường đặt tác phẩm vào tay Ravensyard (vì họ yêu cầu) và không đi qua các trung gian văn chương ở Nữu Ước, tôi chẳng nghĩ đến việc sẽ có tên tác phẩm mình trên mục Book Review của tờ New York Times. Ðiều đó thật tình không quan trọng đối với tôi. Tôi càng lớn tuổi càng lý tưởng và lãng mạn: nếu Hương quả thật là Hương, thì không cần New York Times cũng tạo ra Hương; Hương tỏa trong bóng tối thì mới là hương đặc biệt. Hương đem bán thành perfume ở Gallerie LaFayette là hương mại bản.

Bút pháp của tác giả Việt Nam trong các sáng tác tiếng Việt của tôi? Cũng hoàn toàn không. (Tôi viết song ngữ; viết thẳng bằng tiếng Việt; tuy nhiên bây giờ thì ngưng hẳn và chú trọng hoàn toàn vào tiếng Anh.)

Không bị ảnh hưởng không có nghĩa là tôi không yêu thích một số tác giả nào đó. Tôi thích Nabokov, vì ông là người độc nhất trong văn chương phương Tây viết nhiều thứ tiếng cùng một lúc cũng như tiếng mẹ đẻ: Anh, Pháp, Nga. Ông thật sự là một nhà văn song ngữ, một nhà văn lưu vong với rất nhiều khuôn mặt.

Tôi xin thú nhận, khi viết tiếng Anh, tôi không thể theo nổi ngòi bút trác tuyệt của Nabokov. Không dám có tham vọng đó. Viết chỉ để mà viết. Tôi rất ghét những người viết với tham vọng – some sort of a “hidden agenda” như cái thang để trèo. Tôi chỉ có thể là tôi. Never any hidden agenda in what I write. The heart is the heart, pen is pen, and art is art.

Trong thế giới văn chương tiếng Việt, không ai viết tiếng Việt theo kiểu lanh chao xứ Huế hay hơn bà Túy Hồng. Cho đến hôm nay, chưa ai viết một truyện ngắn nào làm tôi nhớ mãi cho bằng một truyện ngắn của Trùng Dương. Và tôi chưa thấy có nhà văn nữ nào ở hải ngoại đã vượt lên trên đàn chị. Ðó là theo tiêu chuẩn chủ quan của tôi, dựa trên những gì tôi đọc từ tủ sách của bố mẹ tôi, thời thơ ấu.

VM: Văn chương trong nước, văn chương ngoài nước? Có người nói đã đến lúc ngọn đuốc phải chuyển sang cho thế hệ mới, cô nghĩ sao?

DNN: Tôi không dám nói về văn chương trong nước vì không đủ dữ kiện. Tuy nhiên, những gì tôi đã đọc, ngoài vài truyện ngắn của Nguyễân Huy Thiệp, chỉ đem đến cho tôi sự thất vọng. Câu hỏi được đặt ra, trong một môi trường thiếu tự do ngôn luận, làm thế nào cho văn chương khởi sắc? Văn chương chống đối, dissident, được đánh giá theo một số tiêu chuẩn dành riêng cho văn chương chống đối. Tiêu chuẩn ấy chưa hẳn là tiêu chuẩn văn chương.

Về văn chương hải ngoại, Vietnamese exile literature, tôi công nhận và đồng ý với ông, rằng ngọn đuốc phải chuyền đến tay người của thế hệ mới. Nhìn vào thế hệ mới, theo tôi, thì ngay cả những tác phẩm bestsellers, và ngay cả cá nhân tôi với sông Hương (với tất cả những hạn định vì tình huống riêng biệt của nó (limitations by circumstances), hầu như chưa có một chỗ đứng gì đáng kể trong phạm vi rộng lớn. Everything still remains to be seen. Con đường đi, dưới mắt tôi, là con đường thiên lý. Ðường đi chưa đến.

VM: Cô nghĩ gì về tính “lão hoá” trong văn chương hải ngoại được nói đến hiện nay?

DNN: “Lão hóa” là chu trình chung của tất cả mọi sự việc. Trong lãnh vực văn chương, chưa chắc “lão hóa” là điều đáng tiếc. (Nếu “lão hóa” có nghĩa là “tuyệt tự”, không có ai để thắp tiếp ngọn đuốc, thì vâng, nên có tiếng chuông kêu cứu. Nhưng nếu thật sự đã “tuyệt tự” thì có kêu cứu cũng không làm gì được. Nguy hiểm là ở sự “tuyệt tự” chứ không phải ở sự thật hiển nhiên: lão hóa.

Văn chương cần tuổi tác và kinh nghiệm, giống như rượu ngon, giống như mỹ nhân tự cổ như danh tướng, càng nhiều tuổi càng sắc sảo (trong tiêu chuẩn gourmet, nếu thật sự là mỹ nhân, thì phải già đi mới đẹp. Nếu không tại sao người ta lại ví mỹ nhân với danh tướng? Có tướng nào trẻ măng mà có kinh nghiệm chiến trường đủ để trở thành danh tướng hay không, kể cả Napoleon và Alexandre? Thúy Kiều 16 làm sao thu hút cho bằng Thúy Kiều 35, khi mặt hồ thu đã long lanh ngấn lệ vì đường đời, và trái tim đã trưởng thành đủ để mang tình cầm sắc đổi ra cầm kỳ?

Ðiều mà tôi lo ngại hơn vấn đề “lão hóa” là vấn đề “thoái hóa trong tiêu chuẩn” (sub-standardization, chữ dùng của riêng tôi). Trong cộng đồng Việt Nam, hiện tượng này xảy ra, là trách nhiệm của những người cầm bút đi sau, và là trách nhiệm của độc giả. Của cộng đồng người đọc. Ðiều này quá nan giải, vượt ra ngoài cuộc nói chuyện của chúng ta hôm nay, vì có liên quan đến vấn đề xã hội học của tình huống di dân.

VM: Có bao nhiêu phần đời thực của cô trong tác phẩm này?

DNN: Nhà xuất bản RavenYard cũng đã hỏi tôi một câu như thế. Tôi có thể nói rằng đây là một tác phẩm văn chương hư cấu, không phải là một cuốn tự truyện. Tuy nhiên tiếng nói của mỗi nhân vật chính trong bộ trường thiên tiểu thuyết này đều phảng phất tính chân thực. Những điều tôi viết ra là những gì mà những vị giáo sư bộ môn diễn xuất của tôi gọi là những hồi-ức-bén-nhạy, một phương pháp diễn xuất sân khấu mà nữ diễn viên Uta Hagen là người tiên khởi. Tôi học đưọc kỹ thuật này từ trường đào tạo diễn viên sân khấu. Tôi đã học cách làm thế nào thể nhập vào dòng cảm xúc cá nhân của mình để có thể làm rung động lên những tình cảm trung thực và mang nó vào sáng tạo. Bây giờ thì là chuyện hết sức tự nhiên và tôi đã mang được cái phương pháp hồi-ức-bén-nhạy này của kỹ thuật sân khấu vào việc sáng tạo những tác phẩm hư cấu. Một số những nhà phê bình văn học hay những người dạy viết văn thường cho rằng tác phẩm sơ khởi của nhà văn đều mang dấu ấn tự truyện. Tuy nhiên một điều xin nhớ rằng những nhà văn cũng đã học được nguyên tắc căn bản của nghệ thuật viết văn: Viết về những gì mà bạn biết rõ. Sông Hương là những gì mà tôi biết.

VM: Hiện nay cô làm gì?

DNN: Hiện tôi là giáo sư dạy bộ môn luật tại Ðại học Luật khoa thành phố Denver. Tôi sống và giữ vững cương vị chuyên nghiệp trong ngành luật suốt 20 năm qua, luôn luôn gắn bó với những giá trị tuyệt vời của ngành này.

VM: Làm sao cô có thể vừa theo đuổi luật vừa theo đuổi văn chương?

DNN: Tôi thấy là mình đã có thể kết hợp cả hai một cách hài hòa. Vấn đề chỉ là mức độ quyết tâm và sự hy sinh của nhà văn. Trong nhiều công việc liên quan đến ngành luật, tôi đã phải đấu tranh với một thành kiến luôn cho rằng nếu là một con người nghệ sĩ tôi đã không bao giờ có thể hoạt động trong ngành luật pháp một cách nghiêm túc. Thành kiến này càng được tăng thêm bởi vì người ta cho rằng tôi là một phụ nữ Ðông Nam Á, sống đóng khung trong những mẫu mực văn hoá nhất định.

Hơn thế nữa, luật pháp là khuôn khổ nguyên tắc còn nghệ thuật là tự do phóng túng, tiến trình sáng tạo hoàn toàn khác biệt. Sự xung đột này - giữa văn chương và luật pháp - đã được tôi trình bày trong những công trình nghiên cứu hàn lâm.

Một cách tóm tắt, trên rất nhiều phương diện, tôi nhận thấy rằng thế giới của văn chương và luật pháp đã bổ túc lẫn nhau.

VM: Cô nghĩ gì về các sáng tác có chất tình dục ở vài tác giả hiện nay?

DNN: Cách đây mấy tháng, tôi được biết rằng tôi đã được xếp loại vào chung với một số phụ nữ viết văn tiếng Việt – viết về tình dục. Tôi xin khẳng định – tôi chưa bao giờ viết về tình dục cả. Tôi chỉ viết về kinh nghiệm làm người. Người nữ nồng nàn và người nữ nhọc nhằn. Và tôi cũng không lấy gì làm hãnh diện được chỗ đứng “tiền phong” cho phong trào “viết về tình dục” này.

Trong việc phê bình văn học (một địa hạt quá thiếu vắng trong tình huống eo hẹp của kiếp di dân), dùng tiêu chuẩn gì đây để đánh giá hiện tượng này – cái gọi là “nhà văn Việt Nam viết về tình dục, nữ cũng như nam”? Nếu nói rằng nhà văn nữ Việt Nam đi vào một thế giới mà trước kia là chỗ đứng của đàn ông, thì Anais Nin đã làm điều này từ thập niên 1930. Tại sao đàn bà Việt Nam bây giờ đi làm chuyện đó, chỉ để công nhận mình đã thụt lùi sau Anais Nin gần cả một thế kỷ?

Artists write art. Artists write humanity. Thinkers write thoughts. Thinkers write social justice. Artists and thinkers do not write sexuality for the sake of sexuality. Nếu tình dục là một phần của kinh nghiệm nhân sinh, thì người nghệ sĩ sẽ tả dục tình để đi tìm cái đẹp của nhân sinh và nhà tư tưởng sẽ mô tả dục tình để tranh đấu cho nhân sinh. Dục tình viết khơi khơi, gratuitously, là khởi điểm của mại bản, dùng ngay thân xác con người để làm shock effect, mà trong đó phụ nữ thường thường là bị bóc lột. Người luật gia nói rằng đây là mại bản appealing to the prurient interest. Không thể dùng realism để bào chữa cho chiều hướng mại bản này.

Tình dục, realism, trong phạm vi tiểu thuyết, cần phải được authenticated trở thành một kinh nghiệm nhân sinh (tôi không biết phải dịch chữ “authenticated” làm sao), chu kỳ “authentication” đó phải đặt trên kiến thức, trí tuệ, và sự ngậm ngùi suy gẫm về kiếp ngườI - knowledge, experience, and then the necessary elaboration. Ði vào lãnh vực mô tả tình dục con người bằng trí tưởng tượng, va chạm cả vào phạm vi chuyên môn của tâm lý học và y học-- có thể sẽ trở thành faux pas lớn nhất cho người tập cầm viết. Write only what you know! Ðây là nguyên lý rõ rệt nhất cho trường dạy văn chương sáng tạo ở xứ này. Nếu không, viết về tình dục sẽ trở thành một sự trịch thượng, kệch cỡm và gượng ép. Có nhiều khi đi luôn vào cái mà độc giả có tầm vóc sẽ cho là “bad taste”.

VM: Tên cô là Như Nguyện, nghĩa là?

DNN: Vâng, tên tôi là Như-Nguyện. May All Your Wishes Come True. Và tôi thường tự bảo mình: cứ viết đi, đừng suy nghĩ đến thành công thì tốt hơn. Con đường thiên lý đẹp vì hoa nở trên đường đi, chứ không phải vì nó dẫn đến đích: một ngôi nhà vàng nào đó để nhốt con chim hót!



Tác giả Dương Như Nguyện

Sinh tại miền Trung Việt Nam, Uyen Nicole Duong đến Mỹ năm 1975, ngay sau khi Sài Gòn vừa sụp đổ, khi 16 tuổi.

Tốt nghiệp báo chí và luật khoa tại Southern Illinois University, the University of Houston Law Center và Harvard Law School.

Ðã theo học ngành diễn xuất tại American Academy of Dramatic Arts ở New York và Pasadena, California, đồng thời cũng là một bỉnh bút cho Sở Học chánh Houston.

Ðược bổ nhiệm làm giám đốc cơ quan quản lý các sự kiện có thể gây rủi ro, và là người phụ nữ châu Á đầu tiên có chân trong Ban quản lý điều hành của Sở Học chánh Houston.

Ðảm nhiệm chức vụ Thẩm phán tại Houston, Tiểu bang Texas và là người được Luật sư Ðoàn Hoa Kỳ vinh danh là vị chánh án người Mỹ gốc Việt đầu tiên tại Hoa Kỳ trong năm 1992.

Từng hành nghề tư vấn trong lãnh vực kỹ nghệ dầu lửa quốc tế, là luật sư của cơ quan giám sát thị trường chứng khoán Securities and Exchange Commission, Hoa Kỳ, đồng thời là Giáo sư tại Ðại học Luật Khoa Denver, Colorado.

Tác phẩm:

Ðã xuất bản:
Mùi hương quế (nxb Văn nghệ 1999)
Chín chữ của nàng (nxb Văn mới 2005)
Daughters of the River Huong (Ravensyard 2005)
Con gái của sông Hương (bản dịch của Linh–Chấn Brown, Ravensyard 2005)

Sẽ xuất bản:
Mimi and Her Mirror
Postcards from Nam
(Hai tác phẩm này đã hoàn thành từ năm 1999 nhưng vấn đề thương lượng với nhà xuất bản chưa xong)
Bưu thiếp từ Nam [bản dịch], Văn Mới 2006) – đã có sự chấp thuận tiên khởi của Văn Mới)
Tình yêu, Ðời sống và Lưu đầy (tập thơ song ngữ PenAsia 2006) (PenAsia là imprint của một LLC – limited liability company – là công ty con của một nhà xuất bản rất nhỏ ở Luân Ðôn; đang tiến hành].

Ðang viết:
Book of the Seven Dreams


Nguồn: Viet Mercury số 346, ra ngày 09.9.2005

Tác phẩm của Dương Như Nguyện:






Phụ chú: Các bạn muốn có quyển Con Gái Của Sông Hương, xin liên lạc với tác giả:

Email: wduong@law.du.edu

Chi phiếu hay ngân phiếu US$20.00 xin đề Wendy Nicole Duong và gửi về:

Wendy Nicole Duong
c/o University of Denver Sturm College of Law
2255 East Evans Avenue #460A
Denver CO 80208

DNN: Xin cộng thêm cước phí gởi sách là $2.00. (if you remain incognito; if you know me or can name someone who knows me, I will stamp it with my heart so don’t worry about the $2.00! save it for ice cream)

Chị Thu vàng,


Nhà văn Dương Như Nguyện có vào xem PNV nhưng không có ghi danh làm thành viên. Hay chị thu vang viết mời nhà văn thử xem, coi bộ PC không có tài ăn nói chút nào!

xóa bởi admin!

xóa bởi admin!

Xóa bởi admin!