nơi nao

linda lê

nguyễn đăng thường dịch


Linda Lê là một nhà văn xa lạ nhưng lại rất gần gũi với chúng ta. Rất xa lạ vì cô là một nhà văn Pháp, với một cách viết thôi miên, kỳ diệu, đôi khi quái đản, khác hẳn những nhà văn Việt Nam. Thế giới Linda Lê là thế giới của độc thoại. Cô viết trong đường cụt. Kể cả Dương Nghiễm Mậu cũng không nội tâm, không tức tưởi, không ngộp thở như Linda Lê... Cô chịu ảnh hưởng của một số nhà văn tây phương, Ingeborg Bachman, chẳng hạn, hay Thomas Bernhard, nhưng ảnh hưởng lớn nhất của cô là lý lịch. Cô thừa hưởng những bất hạnh của một dân tộc cực kỳ bất hạnh. Lý lịch ám ảnh, tra tấn cô. Trong một cuộc phỏng vấn, Linda Lê đã ví nước Việt Nam như một cái thai chết cô luôn phải cưu mang. Chính vì thế mà Linda Lê thật gần gũi với chúng ta. Một trong những đề tài chính của Linda Lê là một người cha bị bỏ rơi, một người đàn ông luôn luôn van xin và trách móc, vừa bất lực vừa đe dọa, một người đàn ông đã bị tước sở hữu của căn nhà mình. Linda Lê cũng viết về ngoại xâm, về Đảng, về thuyền nhân. Nhưng những bài học xã hội hay lịch sử chỉ là phương tiện để Linda Lê nhìn xâu vào thân phận của con người. Như tất cả chúng ta, Linda Lê là một khách trú, một đứa con rơi, bơ vơ trên tất cả xứ sở trên thế gian này ngoài huyền thoại của văn chương.

Linda Lê sinh năm 1963 ở Đà Lạt. Cô lớn lên ở Sài Gòn. Năm 14 tuổi, cô vượt biên với mẹ qua Pháp. Cô là tác giả của bảy cuốn tiểu thuyết, hai tập truyện ngắn, và một tập tiểu luận. Cô được coi là một trong những nhà văn trẻ xuất sắc nhất của văn chương đương đại Pháp. Đã đến lúc độc giả Việt Nam có cơ hội thưởng thức một tài năng rất hiếm có đã xuất phát từ đất Việt.


Tôi đang ngồi trên một chiếc ghế băng của một hành lang dài dưới ánh đèn nê ong. Đây là đâu tôi đâu biết. Một trung tâm khủng hoảng, như người ta đã bảo, hay kịch trường cho diễn viên sắm vai viết sẵn, nhưng họ lại thuê tôi và để cho tôi tha hồ ứng khẩu. Một bà đội mũ ngồi gần tôi, chiếc mũ đàn ông bẻ cụp vành xuống mà vẫn lộ ra mấy lọn tóc đen tuyệt vời, lấy tay xoa bụng, rên , Đói quá, rồi làm lại cử chỉ đó, Con ơi, con cưng ơi, con đâu rồi? Bà mặc một chiếc váy xẻ giữa, áo gi-lê màu nâu non, mang đôi giày bố màu hồng lem luốc, và hút thuốc điếu loại nhẹ. Bà đứng dậy, đi dọc theo hành lang, trở lại chỗ tôi ngồi. Chị muốn vẽ em. Tôi nghe, chị muốn chẻ em. Bà lại ngồi xuống, ôm siết tôi, toàn thân bà run rẩy, Sợ quá em ơi, Ở đây như ở tù, Mình sẽ phát điên thôi, Có quá nhiều ảnh hưởng xấu. Bà ngó đôi giày bố màu hồng, tréo đôi chân mang vớ đen thủng gót. Ở trong này có gắn máy thu ảnh phải không em, Họ đang dòm hành chúng ta. Bà ôm chằm lấy tôi mà hun hít, Con ơi, con cưng ơi, chìa đôi tay xinh xắn có đeo nhẫn ra cho tôi xem, những bàn tay thuộc về hội họa, hứa sẽ đưa tranh, thơ, cho tôi xem, đọc cho tôi nghe một bài kể chuyện một thiên thần uống rượu cả đêm và phóng mình ra cửa sổ lúc trời rạng đông. Một bà mập mạp khoác peignoir xanh đi trong hành lang ca hát ầm ĩ, Sidonie không chỉ có một người yêu. Bà đội mũ gỡ mắt kiếng xuống ngắm nghía, so sánh tròng kính vuông mỏng của bà với tròng kính tròn dày của tôi. Bà kêu đói. Nhờ tôi đi mua dùm miếng bánh xăn-uých và bịt thuốc. Nhưng người ta sẽ không để cho tôi ra ngoài. Đây là đâu tôi đâu biết. Một bà khác, nhỏ thó, tóc chải ngược ra sau gáy, nút đài walkman nhét vào tai, mắt nhìn thẳng phía trước mặt, cái cạc táp kẹp dưới nách, bước nhanh trong hành lang. Bả than đau, kêu la ầm ĩ. Có kẻ chẳng bị gì mà lại được đưa vào bệnh viện chỉ vì một tiếng ối một tiếng ui. Bả thì bị đau gần chết, bả là Nữ hoàng của vạn khổ mà thiên hạ thì cứ lơ là, không ai thèm đếm xỉa. Bả đi tới lui trong hành lang, la lối. Cái bà khoác peignoir xanh lại xuất hiện, Sidonie không chỉ có một người yêu. Nữ hoàng vạn khổ tới ngồi nơi chiếc bàn tròn kê dưới chân cầu thang dẫn lên tầng nhất. Đó là chỗ để ăn uống. Các món ăn thường là những dĩa đậu lăng-ti, cà rốt mài nhuyễn, những miếng cá vuông, thịt gà rưới xốt, và chả bột khoai tây rán dòn. Nữ hoàng vạn khổ và Sidonie-không-chỉ-có-một-người-yêu thi đua biểu dương lực lượng, coi hành lang như là cái chỗ để la hét. Một bà la, một bà hét. Bà đội mũ thì cứ hút thuốc liên tu. Đôi tay bà run rẩy. Đôi chân dưới chiếc váy xẻ dọc run rẩy. Bà đứng dậy, xuống bếp xin tách trà, đôi giày bố hồng vừa bước vừa nhảy chân sáo. Một ông râu xồm, cổ thụt trong chiếc áo vét da màu nâu rộng thùng thình, và một bà da đen, tóc thắt bím, tới ngồi trên chiếc ghế băng gần chỗ tôi. Họ không trò chuyện, họ ngồi lặng thinh nhìn bà khoác peignoir xanh đi xuống lên trong hành lang và rống, Sidonie không chỉ có một người yêu, và Nữ hoàng vạn khổ khoa chân múa tay nơi chiếc bàn tròn rồi bỗng dưng im bặt. Đây là đâu tôi đâu biết. Bà da đen rủ ông râu xồm về buồng mình, căn buồng chung của mụ và một ả mà, qua khung cửa mở hé ra hành lang, tôi ngó thấy cái khuôn mặt ấn sâu xuống chiếc gối và cái thân hình khoác áo đỏ nằm trên giường. Nữ hoàng vạn khổ đã tìm cách tẩu thoát. Bả la lối om sòm, làm trận làm thượng với gã y tá mặc đồ xanh từ đầu đến chân đang tìm cách chận bả lại bên khung cửa kính nơi đầu dãy hành lang, Tui bị đau đớn khổ sở gần chết mà thiên hạ thì cóc cần, cứ bỏ mặc tui. Sidonie-không-chỉ-có-một-người-yêu vẫn lải nhải khúc ca ấy và tiến về phía nhà triết lý, một bà mặc áo ngủ trắng vừa rời phòng mình, mái tóc rối như tơ vò, lấy tay sửa lại cặp kiếng to có gọng plát-tích xám, vung tay và lầm bầm những câu không đầu không đuôi, Nếu sự quyên sinh được công nhận thì tất cả sẽ được công nhận, Tôi có một con bạn, tóc vàng mắt xanh, học môn triết, một hôm bỗng nhiên nó biến mất, biệt tăm biệt tích luôn, Sự sáng tạo ra muôn loài là một điều bất hảo, tình yêu thì bất khả, ngôn ngữ của im lặng thì lại không im lặng, ta phải khởi đi từ định lý ấy, Tôi không tự ăn uống lấy một mình được mà cần có người đút như con chim nhỏ, Ôi lũ chim non trên tổ rớt xuống đất, Tôi đã rơi tòm trên giường xuống đất hồi sáng, Nếu Thượng đế tới thăm, tôi khạc vào mặt Nó. Bà đội nón quay trở lại, tay bưng chén trà đưa cho tôi, bà sẽ xin phép ra ngoài. Ở đây như ở tù, Toàn một lũ điên. Nước trà đắng chát có mùi javel. Ông râu không đến phòng bà đen. Ồng tiến lại phía chiếc bàn tròn có bà triết lý mặc đồ ngủ và Sidonie khoác peignoir xanh, bây giờ đang ca những bài ca khác, cả hai ngồi bên nhau trước một bàn cờ đô-mi-nô lấy xuống ở chiếc kệ gắn trên tường dưới cầu thang. Nữ hoàng vạn khổ, cái cạc táp kẹp dưới nách, đi lòng vòng xung quanh chiếc bàn. Tôi đặt tách trà cạn xuống ghế băng. Bà đội nón không được phép ra ngoài. Bà trở lại chỗ tôi ngồi, đầu khom, vai khòm, thuốc lá gắn trên. Bà mẹ của chị là nhạc sĩ dương cầm tài hoa, chị sẽ là nhà họa sĩ, thiên hạ tưởng chị là Camille Claudel, chúng ta đang bị nhốt trong khám, có quá nhiều ảnh hưởng xấu, do vậy mà mình có thể nổi điên. Bà ngồi xuống chiếc ghế băng cầm tay tôi, Con ơi, Con cưng ơi, con ở lại đây với mẹ nghe con. Nữ triết gia mặc áo ngủ thề độc với Sidonie rằng nếu Thượng đế tới thăm, tao khạc vào mặt Nó. Hồi sáng bả đã rơi tòm trên giường xuống đất. Bả tin có sự nổi loạn của các vật vô tri. Một luồng khí bất trị xông vào phòng bả đêm qua, các tấm chăn tốc bay, bả bị lạnh, chai nước rơi xuống đất, hai chiếc kim đồng hồ đeo tay ngừng lại và nằm chồng lên nhau đúng vào lúc 3 giờ 15 trong một cuộc giao hợp như thách đố thời gian. Sidonie hổng thèm nghe, nàng thổi sáo miệng, nàng dựng đứng các phiến cờ đô-mi-nô lên, rồi nàng xô cho chúng nó ngã lăn cù. Ông râu xồm, vẫn trong thế đứng, nghiêng mình rỉ vào tai họ một giả thuyết về vai trò do thám của các vệ tinh nhân tạo. Nữ hoàng vạn khổ bước lòng vòng, cái cạc táp kẹp dưới nách, nhìn chăm chú vào nhóm ba người và lập đi lập lại câu hỏi, Bạn có bằng tú tài chứ? Bạn có bằng tú tài chứ? Bả dừng lại trước mặt tôi, Bạn có bằng tú tài chứ? rồi bả chỉ trỏ ông râu, Ồng bàn chuyện vệ tinh do thám, chí ít thì ổng cũng thuộc bậc cao hơn cử nhân, còn Tui, tui cũng có bằng cử nhân rồi, Khi được ra ngoài, tui xung phong làm trợ viên không lương cho Hồng Thập Tự. Bả lại đi rảo, cái cạc táp kẹp dưới nách. Bà đội nón cầm tay tôi bóp thật mạnh, Thằng em chị sao không thấy tới thăm? Ai cũng xa lánh chị, Chị là một người đàn bà trẻ con, Chị cần được người ta yêu thương, Con đừng bỏ mẹ nghe con, con ơi, con cưng ơi? Con gội đầu cho mẹ nhé? Con cho mẹ dùng kem thoa mặt với nhé? Và con cho mẹ mượn một chiếc quần lót trắng nhé? Cái quần của mẹ đã dơ, mẹ đương có kinh nguyệt, Mẹ cần phải chưng diện tuyệt đẹp, Chiều nay người tình của mẹ tới thăm, Mẹ muốn họa hình người yêu, Nhưng mẹ không còn biết vẽ chân dung nữa, nét bút của mẹ đã trở thành quá trừu tượng. Bà ngước nhìn một cô y tá đi qua và nện mạnh gót giày xuống đất, Trông cô đẹp và sang quá trời, cô Béatrice ơi. Đôi tay của nữ triết gia mặc áo ngủ kẻ những đường ngoằn ngoèo. Bả nói lắp bắp không ngừng, giọng lí nhí, Chỉ có một chân lý duy nhất, ấy là sự cô đơn của con người trên trái đất, Một cô bé tóc vàng mắt xanh học môn triết, một hôm bỗng dưng biến mất, Nếu sự quyên sinh được công nhận, tôi sẽ khạc lên nắm mồ Thượng đế. Cô y tá sang cả cho tôi biết có một người bạn trai tới thăm. Bà đội nón buông tay tôi ra, Đi đi, đi đi, Mà thôi, để chị ra với em. Người bạn trai đứng chờ ở đầu dãy hành lang, hắn mang giấy bút đến cho tôi. Bà đội nón nói anh ta coi có vẻ một nhà văn lắm. Bà đọc cho anh ta nghe bài thơ thiên thần nốc rượu cả đêm và phóng mình ra cửa sổ lúc trời hừng sáng. Bà cười khoái trá. Bà gọi bạn tôi là con ơi, con cưng ơi, bà hỏi anh ta có phải là dân quý phái không, mặc dầu anh ta trông giống như quỷ sứ, một thằng quỷ sứ đen thui có cái đầu của một ông con nít. Anh khiến bà ta phát sợ, bà ta dang ra xa. Nữ hoàng vạn khổ lại xuất hiện, cái cạc táp kẹp dưới nách, Bạn có bằng tú tài chứ?, rồi bả vụt biến mất, Sidonie-không-chỉ-có-một-người-yêu kéo tới chỗ đó đứng hát. Người bạn kể chuyện đời sống bên ngoài, một cuộc sống mà tôi chỉ thoáng nghe những vọng âm khi nằm trong căn buồng chung của tôi với nữ triết gia, một căn buồng dưới mặt đất có ánh sáng lờ mờ xuyên qua hàng chấn song của lỗ thông hơi: xuyên qua chúng tôi chỉ được thấy cái phần dưới của nhân loại, những ống chân lưỡi kéo, những cặp giò ngắn ngủn, những chiếc ủng lộc cộc, những gót giày đế ép, những bước chân kéo lê, vội vàng, cương quyết. Từ trên chiếc giường xoay nhìn ra lỗ thông hơi, tôi nghe sự tới lui qua lại ồn ào, tôi thấy cái thế giới cụt đầu, cái dòng chảy rộn rịp của những bước chân khách bộ hành tiến tới, trong lúc tôi chỉ nằm yên trên giường phiêu lưu tại chỗ, như dưới đáy một khoang thuyền đang chìm dần xuống nước, trí óc tản mác, vang dội và lẫn lộn trong đầu những câu nói rời rạc, Bạn có bằng tú tài chứ? Sidonie không chỉ có một người yêu, con ơi, con cưng ơi. Ở đây như ở tù, nếu Thượng đế tới thăm tôi khạc vào mặt Nó. Đã tới giờ cơm. Người bạn trai chào tạm biệt. Tôi quay về ngồi trên chiếc ghế băng đối diện chiếc bàn tròn lớn có các món ăn dọn sẵn, và cũng ngồi sẵn tại chỗ đó là gã y tá mặc đồ xanh, người đàn bà da đen và người đàn ông để râu, cô gái khoác áo đỏ không buồn nói năng, cũng chẳng muốn nhìn ai, chỉ chờ xong bữa trở về phòng nằm ngủ. Nữ hoàng vạn khổ ngồi ngay đơ, cái cạc táp kê sát hông. Sidonie thì đã thôi hát. Nữ triết gia nhắc nhở với mọi người rằng bả không thể tự ăn uống lấy một mình được, mà cần có người đút như con chim nhỏ, Ôi lũ chim non trên tổ rớt xuống đất, hồi sáng bả rơi tòm trên giường xuống đất, chăn mền đã tung bay, nhưng Thượng đế vẫn chưa tới, thôi thì ta đợi lần sau vậy, bả nuốt nước bọt vô bụng cất để dành. Bà đội nón giới thiệu thằng em trai cho tôi, Cô phải lấy chồng mới được. Tôi ngồi vào bàn, giữa cô gái khoác áo đỏ khuôn mặt ốm o câm lặng, và bà đội nón cầm tay tôi lên hun hít, rồi bà đứng dậy, nhất định không chịu dùng bữa tại bàn, đòi các thức ăn phải được mang vô buồng, xa những ảnh hưởng xấu. Gã y tá mặc đồ xanh dọn cho bà một mâm. Bữa ăn của chúng tôi diễn ra trong im lặng. Chỉ còn một mình nhà triết lý là còn láp dáp, Sự sáng tạo ra muôn loài là một điều bất hảo, tình yêu thì bất khả, Thượng đế là kẻ thù bảnh nhất của con người, nhưng thỉnh thoảng bả cũng ngừng lại cho người ta đút thức ăn vô miệng. Nước xúp chảy xuống cằm bả làm bẩn chiếc cổ áo. Các miếng thịt rơi trên ngực của áo ngủ. Hột gà chưng sữa tuôn dính hai bên mép môi. Ông râu xồm lằm bằm trong miệng, Thượng đế đã chết, các thần thánh mới là những vệ tinh do thám, Con Mắt-vô-hình đang ghi chép mọi cử động của chúng ta, Con Mắt-siêu-cảm đang rình nghe từng nhịp thở của chúng ta. Chúa Ki-tô đã kết nạp FBI. Bọn thám tử mật vụ đang bay lượn trên đầu chúng ta và cản ngăn không cho chúng ta nuốt nước bọt. Phải hạ giọng và bớt xê dịch. Bà đội mũ lại rời phòng đi ra ngoài, Tôi có cái bụng bự, tôi có cái bụng chửa, tôi ăn chưa đủ no, con tôi, đứa con nhỏ của tôi, đứa con cưng của tôi nó còn đói, nó đạp đạp trong bụng tôi. Bà kéo lôi tôi đến chiếc ghế băng, chìa bụng ra cho tôi rờ. Mọi người đã rời bàn. Chỉ còn nữ triết gia ngồi độc thoại lẻ loi bên cái dĩa bẩn, Quả đất tròn, vậy thời ta quay tròn, hay ta không quay tròn, tùy trường hợp, Nhưng nếu thế giới, nếu ta nói theo gã người Ái-nhỉ-lan đó, có hình dáng của xúc xích, thì ta phải đi từ đầu này tới đầu kia, mà ta cũng có thể đi vòng quanh nó nữa chứ, cái xúc xích bị cắt ra từng khoanh, như cái cuộc đời bị cứa ra từng mảnh, Nhưng một mảnh đời là cái quái gì nhỉ? Một miếng thịt thoi thóp trong chiếc dĩa của Thượng đế chưa thấy muốn ăn. Cô gái khoác áo đỏ từ trong cái buồng tắm ở cuối dãy hành lang bước ra, gục đầu đi ngang qua chỗ chúng tôi để trở về căn buồng chung của cô và bà da đen. Nữ hoàng vạn khổ ngồi nơi đầu ghế băng gần khung cửa kính. Toàn thân trên nghiêng tới trước, tay kẹp chặt cái cạc táp, đầu lắc lư. Tiếng hát của Sidonie bay vô hành lang, Nàng không chỉ có một người yêu. Bà đội mũ thì còn chờ người tình, người tình không đến, nhưng người em trai đã tới, nhưng bà quên cái chuyện đó rồi, Thiên hạ xa lánh tôi, Tôi là một người đàn bà trẻ con chẳng có ai thương, Kể luôn đứa con tôi, cái cục cưng trong bụng tôi, Nó đã đi rồi, tôi thấy nó hồi sáng trong bồn tắm, một cái bào thai tí teo trong vũng máu đào, nó rơi lọt ra ngoài mà tôi nào có hay, tôi mở nước cho chảy, cái lỗ tháo nước của bồn tắm cuốn hút nó, bây giờ nó đang phiêu bạt trong các ống nước, ống cống. Bà chỉ trỏ nhà triết lý, nó là con mẹ điên, tôi sợ nó lắm, Nó bỏ quên cái bào thai của nó trong bồn tắm, cái bào thai của tôi vẫn còn trong bụng tôi, tôi cảm giác nó, tôi nghe thấy nó, đứa con nhỏ của tôi, đứa con cưng của tôi, nó đang đạp đạp trong bụng tôi. Nữ hoàng vạn khổ rên rỉ, Ôi chu choa đau quá đau quá, Tui sắp chết đến nơi rồi, Tui không muốn đi ngủ, Nếu tui nhắm mắt lại để ngủ thì tui không tỉnh dậy được nữa. Sidonie-không-chỉ-có-một-người-yêu bước ra khỏi phòng, Mình phải về nhà. Ở đây mình chẳng có gì cả, Nhưng nếu về nhà thì buồn chán, Mình chẳng còn biết phải làm gì nữa. Ở đây cũng buồn chán, Về đó cũng buồn chán, Bà nghĩ sao? bả hỏi nữ triết gia đang múa may, lấy tay xô cái dĩa bẩn ra nơi khác, vuốt lại mái tóc xù xụ, đỏng đảnh nói, Chỉ có một chân lý duy nhất, ấy là sự cô đơn của con người trên trái đất, và sự đau khổ, và sự buồn nản, và cái chết đi kèm theo, Lắm lúc tôi cũng có cảm tưởng như mình chết rồi, từ hôm con bạn nhỏ của tôi bỏ đi biệt dạng, Tóc nó vàng tươi, Mắt nó xanh biếc, nó học môn triết, Lắm kẻ vẫn tan biến như vậy đó, họ hòa lẫn vào không khí ta hít thở và không khí ta hít thở bỗng chốc trở thành ngột ngạt, Tôi mắc bệnh suyễn, tôi bị ngẹt thở, Thượng đế đã đầu độc không khí, nếu đêm nay Nó tới thăm, tôi nhảy xổm tới bóp cổ Nó. Bà đội mũ siết cánh tay tôi, Con mẹ đó nó nói cái gì vậy hả? Nó điên rồi, bọn nó điên hết cả rồi, chị sợ lắm, Chị được báo mộng, chị nằm mơ thấy mình ngồi tại cái chỗ này nè, Em cho chị vay một trăm quan mua thuốc lá nhé? Chị sẽ trả lại cho em mà, chị giàu lắm em ơi, chị có tới một trăm ngàn quan bỏ trong ngân hàng, Chốc nữa người tình của chị tới thăm, chị sẽ họa hình anh ấy, nhưng chị không còn vẽ vời được nữa, nét bút của chị đã trở thành quá trừu tượng, tại số tử vi đó mà, chị tuổi Thiên Xứng nhưng lại bị áp lực Bảo Bình, Bảo Bình là biểu tượng của tinh thần chắc em biết chứ hả. Bả vén váy lên, Em nhìn xem, đôi chân của chị tuyệt đẹp, chị có thể là một vũ công, nhưng chị đã theo học môn sử hội họa, Em tới lớp học với chị nhé khi chị em mình được ra ngoài? Chị đâu có điên, em ơi, chị vào đây để chờ ngày khai hoa nở nhụy đó mà. Đèn trong hành lang đang tắt dần, từng chiếc một. Nữ hoàng vạn khổ trở về phòng riêng, cái cạc táp kẹp dưới nách. Bà đội nón cúi rạp mình chào, hôn tay tôi, rút lui và nói, Một lát nữa người tình của chị tới thăm chị trong giấc mơ. Nữ triết gia rời bàn đứng dậy và sẽ thiếp ngủ trong chiếc áo ngủ lấm lem, nhưng bả chỉ nhắm hờ một con mắt thôi, bả chờ Thượng đế tới thăm để khạc vào mặt Nó. Chỉ còn lại một mình tôi ngồi bâng khuâng trong cái bóng tối lặng lẽ của dãy hành lang dài.

Linda Lê

Nguyễn Đăng Thường dịch


* Trên đây là phần mở đầu cuốn truyện Voix của Linda Lê, nhà văn nữ gốc Việt Nam viết bằng tiếng Pháp. Nhà xuất bản Văn sẽ ấn hành trong năm tới bản dịch của Nguyễn Đăng Thường (Tiếng nói), đã được sự chấp thuận của chính tác giả Linda Lê và nxb Christian Bourgeois. Tiểu tựa của trích đoạn này do người dịch đặt.

nguồn:
tạp chí THƠ
Số 22


Mùa Xuân, 2002