Bắc Cung Hoàng Hậu Lê Ngọc Hân


Ngày xưa các vua chúa thường có rất nhiều vợ. Không rõ Quang Trung có bao nhiêu vợ khi đã làm chủ từ Bắc hà đến cõi Nam. Theo tài liệu để lại, có thể nói đến hai Hoàng hậu của vua: Chính cung Hoàng hậu và Bắc cung Hoàng hậu. Bà Chính cung Hoàng hậu họ Phạm, người phủ Qui Nhơn, là chị cùng mẹ khác cha với Hình bộ thượng thư Bùi Văn Nhất và Thái sư Bùi Đắc Tuyên. Khi Quang Trung đăng quang năm Kỷ Dậu (1789) thì bà cũng được lập làm Chính cung Hoàng hậu. bà sinh được 3 con trai, 2 con gái: Nguyễn Quang Toản là con đầu, được làm Thái tử, con thứ là Nguyễn Quang Thùy được phong làm Khanh công lĩnh bắc thành Tiết chế thủy bộ chủ quân. Con trai thứ ba là Nguyễn Quang Bàn được phong làm Tuyên công lĩnh Thanh Hoa đốc trấn tổng lý dân sự.

Đại Nam thực lục, biên niên sử của triều Nguyễn, còn chép những người con khác của Nguyễn Huệ: tháng 5 năm Tân Hợi (1801) khi kinh đô Phú Xuân thất thủ cho đến khi Nguyễn ánh lấy đuợc cả Bắc Hà, quân Nguyễn ánh còn bắt được các em của Quang Toản có tên là: Quang Cương, Quang Tự, Quang Điện, Thất, Quang Duy...

Song, trong số các bà vợ, người được Nguyễn Huệ yêu qúy nhất là Bắc cung Hoàng hậu Lê Ngọc Hân. Nàng được phong làm Bắc cung Hoàng hậu vào dịp Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, khi mới 18 tuổi, hai năm sau đám cưới tưng bừng được cử hành tại Thăng Long. Lúc đầu chỉ là sự sắp đặt theo mưu đồ chính trị, theo lối"Mỹ nhân kế"mà Nguyễn Hữu Chỉnh là người bày đặt, nhưng về sau, cuộc tình của họ lại rất tốt đẹp, trai anh hùng gặp gái thuyền quyên.

Với thế mạnh như chẻ tre, năm Bính Ngọ (1786), Long Nhương tướng quân Tiết chế Nguyễn Huệ xuất hiện ở Thăng Long trong hào quang chiến thắng. Quân Trịnh thua chạy tan tác, vua Lê thì ở tuổi "cổ lai hy" vốn an phận với cương vị bù nhìn mặc cho các chúa Trịnh tác oai tác phúc. Ông tướng trẻ mới 34 tuổi này xuất hiện làm cho cả kinh thành xao động. Nguyễn Huệ muốn gì? Lấy ngai vàng của vua Lê đối với Huệ không phải là khó! Song Huệ đã làm đúng như lời tuyên bố ban đầu: diệt Trịnh phò Lê. Vua Lê nghĩ đến việc ban cho Huệ chức tước vào bậc cao nhất trong triều: Nguyên súy Uy quốc công. Vậy thì còn gì để vừa lòng viên tướng chiến thắng nếu không phải là ngọc ngà châu báu hay là một bóng giai nhân. Đón biết suy nghĩ của chủ tướng, Nguyễn Hữu Chỉnh đã giả ý vua Lê "muốn gả một nàng công chúa cho chủ súy Tây Sơn để lấy chỗ dựa lúc tuổi già", Nguyễn Huệ với giọng hăng hái đầy tự nhiên nói:

- Xưa nay những kẻ chinh phu xa nhà, tình khuê phòng rất cần thiết. Hoàng thượng cũng xét đến chỗ ấy kia à? ừ! em vua nước Tây làm rể vua nước Nam, "môn đương hộ đối" như thế, tưởng cũng không mấy người có được.

Biết Nguyễn Huệ đã bằng lòng, Nguyễn Hữu Chỉnh liền vào cung tâu hết với vua Lê. Lúc đó nhà vua đã 70 tuổi, vẫn còn 5,6 người con gái chưa chồng. Trong số các nàng công chúa, chỉ có nàng Ngọc Hân đẹp và nết na hơn cả. Vua Lê rất cưng chiều nàng và cho học hành đủ cả cầm kỳ thi họa. Nhà vua vẫn thường tự nhủ:

- Con bé này ngày sau nên gả làm Vương phi, không nên gả cho hạng phò mã tầm thường.

Nghe Chỉnh nói đến việc dùng "kế mỹ nhân", vua Lê đã nghĩ ngay đến cô con gái cưng, nhưng vẫn cẩn thận bảo với Nguyễn Hữu Chỉnh:

- Con gái chưa chồng trẫm còn nhiều, nhưng chỉ có mình Ngọc Hân là có chút nhan sắc. Tuy vậy, thói thường yêu con vẫn thiên lệch, chưa biết ở mắt người ngoài thì ra sao. Ngươi hãy ở đây, để trẫm cho đòi cả ra mà coi qua, rồi tùy ngươi lựa xem người nào xứng đáng thì giúp cho thành việc đi!

Khi đã nhìn thấy các công chúa, Chỉnh cũng nhất trí với nhà vua, chọn nàng Ngọc Hân gả cho Nguyễn Huệ với niềm tin rằng Huệ khó có thể cầm lòng được khi đã gặp nàng.

Khi nghe Chỉnh nói về nàng công chúa Ngọc Hân tuổi vừa đôi tám, xinh đẹp tuyệt trần, xin cho được nương bóng nhà sau hầu hạ lược khăn cho người dũng tướng, thì Nguyễn Huệ rất vui và thật thà nói:

- Vì dẹp loạn mà ra, để rồi lấy vợ mà về; bọn trẻ nó cười cho thì sao. Tuy nhiên, ta chỉ mới quen gái Nam Hà, chưa biết gái Bắc hà, nay cũng nên thử một chuyến xem có tốt không.

Rồi Huệ lại nói với một giọng đầy nghiêm túc và cảm động:

- Tôi xin kính lạy dưới bệ Hoàng thượng vạn tuế! Ở khe núi hẻo lánh xa xôi tới đây, há dám đường đột như vậy? Bây giờ may sao được bám vào cành vàng lá ngọc, thật là mối nhân duyên kỳ ngộ ngàn năm mới có. Kẻ ở khe núi này xiết bao mừng rỡ.

Thế rồi đám cưới của chủ súy quân Tây Sơn với nàng công chúa đất Bắc được tổ chức rất trọng thể tại Thăng Long thành.

Công chúa Ngọc Hân lúc mới về với Nguyễn Huệ còn rất e thẹn sau rồi cũng quen. Hôm vào làm lễ yết các vị tiên đế ở thái miếu, Nguyễn Huệ và công chúa Ngọc Hân gióng kiệu cùng đi, lễ xong lại gióng kiệu cùng về. Nguyễn Huệ lấy làm hãnh diện mà hỏi công chúa:

- Con trai con gái nhà vua, đã có mấy người được vẻ vang như nàng?

Công chúa đáp:

- Nhà vua ít lộc, các con trai con gái ai cũng thanh bạch nghèo khó, chỉ riêng thiếp có duyên, lấy được lệnh công, ví như hạt mưa, bụi ngọc bay ở giữa trời được sa vào chốn lâu đài như thế này, là sự may mắn của thiếp mà thôi.

Nguyễn Huệ nghe nàng nói, rất hài lòng và càng thêm yêu quí nàng hơn.

Thế rồi ngày Nguyễn Huệ phải về Nam đã đến, nàng công chúa lần đầu tiên đi xa phải từ biệt người thân và hoàng gia cùng kinh thành Thăng Long, theo chồng vào Phú Xuân. Bà sinh được hai người con, một trai là Nguyễn Văn Đức và mọt gái là Nguyễn Thị Ngọc. Vua Quang Trung yêu quí Ngọc Hân không chỉ vì sắc đẹp, nết na mà còn trọng nàng ở tài văn chương nhạc họa và cả những kiến thức về thời cuộc quốc gia. Tình yêu của họ ngày càng nồng thắm. Người dân kinh thành Thăng Long cứ mỗi mùa xuân đến ngắm hoa đào đỏ thắm lại nhớ đến cành đào xuân Kỷ Dậu, vua Quang Trung áo bào còn vương mùi thuốc súng vội cho ngựa trạm đem cành đào Nhật Tân vào Phú Xuân tặng người vợ yêu báo tin chiến thắng.

Họ chỉ sống hạnh phúc được trọn 6 năm, vua băng hà lúc tuổi đời còn nhiều hứa hẹn... Ngọc Hân đau xé lòng khóc chồng bằng bài "Ai tự vãn"

... Buồn thay nhẽ! Sương rơi gió lọt
Cảnh đìu hiu thánh thót châu sa!
Tưởng lời di chúc thiết tha,
Khóc nào nên tiếng, thức mà cũng mê.

Buồn thay nhẽ! Xuân về hoa nở!
Mối sầu riêng ai gỡ cho xong?
Quyết liều mang vẹn chữ tòng
Trên rường nào ngại giữa dòng nào e!

Con trứng nước thương vì đôi chút
Chữ tình thân chưa thoát được đi
Vậy nên nấn ná đợi khi...
Hình thì tuy ở phách thì đã theo...

Nguyễn Quang Toản lên nối ngôi, họ ngọai chuyên quyền, nội bộ triều Tây Sơn lục đục rồi mất. Ngọc Hân và hai con phải đổi tính danh vào sống lẫn với dân chúng ở Quảng Nam. Không lâu sau, bị phát hiện và bị bắt, Ngọc Hân uống thuốc độc quyên sinh, hai con bị thắt cổ chết, đó là năm Kỷ Mùi (1799) khi bà mới 29 tuổi.

Nghe tin thê thảm ấy, Chiêu Nghi Nguyễn Thị Huyền, mẹ đẻ ra Ngọc Hân, lúc đó sống ở quê Phù Ninh (tục gọi là làng nành, tỉnh Bắc Ninh) liền thuê người vào Quảng Nam lấy trộm được xác con và hai cháu ngoại đem về mai táng tại làng rồi cho dựng miếu thờ. Gần 50 năm sau, dưới thời Thiệu Trị nhà Nguyễn, miếu bị đổ nát. Một ông tú người làng Nành nhớ công lao của Chiêu Nghi họ Nguyễn đối với dân làng, đã quyên tiền tu sửa ngôi miếu. Không ngờ có tên phó tổng cùng làng vốn thù riêng với ông tú, đã cất công vào Huế tâu vua việc thờ "ngụy Huệ". Triều đình Huế liền hạ lệnh triệt phá ngôi miếu, quật ba ngôi mộ, vứt hài cốt xuống sông. Ông tú kia bị trọng tội. Tổng đốc Bắc Ninh Nguyễn Đăng Giai cũng bị giáng chức.

ST
Ở Miếu thờ Công Chúa Lê Ngọc Hân có biển đề:

Nữ trung vương
(vua trong nữ giới)