Người Việt Nam ăn uống không cầu kỳ, thế nào cũng xong. Không ăn thịt mấy, ưa dùng các thứ rau: rau muống, rau cải, rau diếp, rau mồng tơi, rau đay, rau sắn...
Gỏi bắp chuối.
Người Việt Nam ăn uống giản dị như thế, vì chỉ cốt có đủ chất nuôi dưỡng thân thể, tránh bệnh tật, lại rẻ tiền, nấu nướng nhanh và dễ; nhưng không chú trọng vào chỗ cần phải được thích khẩu. Như vậy có nghĩa là "ăn để sống chứ không phải sống để ăn".
Các thứ rau thường dùng đều là những thứ có nhiều chất tươi, nhiều nhất là lá chè. Mỗi bữa cơm xong, người dân Việt Nam dùng hàng bát lớn nước chè tươi. Một điều nữa chứng tỏ là các bậc tiền bối chọn lựa kỹ lưỡng các vật thực, căn cứ vào khoa đông y, trước khi truyền lại cho con cháu: ấy là, ngoài sự khuyên con cháu dùng những thứ có lợi mà rẻ tiền, còn dạy cả cách dùng sao cho khỏi bị hại, ví dụ.
Ba ba kỵ rau sam, rau dền.
Thịt gà kỵ muối vừng
Mật mía kỵ chuối hột
Thịt lươn kỵ cam thảo
Thịt sẻ kỵ mùi tui, củ tỏi
Thịt cầy kỵ tàu cau
Gỏi cá kiêng kinh giới
Thịt lợn kỵ hoàng liên
Thịt dê và đường kỵ bán hạ và xương bồ
Cá trắm kỵ giấm
Cá chép kỵ lê lô
Canh măng kỵ ba đậu
…
Để con cháu nhớ mà ưa dùng những thực phẩm bổ ích, lại nêu cao được đức tính cần kiệm, tiền nhân còn đặt ra các câu văn vần cho người đời truyền tụng, chẳng hạn:
Thịt mỡ mà ăn với cà,
Lá mơ tam thể ăn với thịt gà chấm tương
Tôm rằn bóc vỏ bỏ đuôi
Gạo de An Cựu em nuôi mẹ già
Chồng chê thì mặc chồng chê,
Dưa khú nấu với cá trê cũng bùi
Cá lẹp kẹp rau mưng
Rau mưng chưng cá lẹp
Măng giang nấu cá ngạnh nguồn
Đến đây nên phải đổi buồn ra vui
Cá nục nấu với dưa hồng
Lơ lơ có kẻ mất chồng như chơi
…
Nhiều thực phẩm rất thông dụng, đâu đâu cũng có, hoặc trồng được, hoặc nuôi lấy, hoặc bắt được, làm ra hàng ngày. Nhưng tùy theo thổ ngơi, mỗi địa phương có một thứ nổi tiếng ngon nhất. Ví dụ:
Ngoài Bắc phần có:
Nhãn lồng Hưng Yên
- Hồng Hạc, cam Hạ (Hạc Trì – Bố Hạ)
- Cam Đoài, bưởi Đoan (Xã Đoài – Phủ Đoan)
- Vải Hà, nhãn Hưng (Hà Đông – Hưng Yên)
- Bánh dày quán Ghếnh
- Bánh tẻ Cầu Liêu
- Bánh đa quán Gỏi
- Bánh đậu Hải Dương
- Kẹo xìu Hưng Yên
- Giò chả làng Vẽ
- Giơi ngựa Sài Sơn
- Kỳ bành Hiệp Thượng
- Anh vũ Việt Trì
- Cá rô đầm Sét
Trong Trung phần có:
Bánh khoái
Quýt giấy Hương Cần
Cam đường Mỹ Lợi
Vải trạng Cung Diên
Nhãn lồng Phụng Tiên
Đào tiên Thế Miếu
Thanh trà Nguyệt Biếu
Bánh rợm Cầu Treo
Bánh bèo Bến Ngự
Bánh khoái Đông Ba
Mạch nha Thi Phổ
Cua gạch Quảng Khê
Sò nghêu quán Hàu
Mắm ruốc cửa Tùng
Mắm nêm chợ Sãi
…
Vào đến miền Nam, có:
Sầu riêng
Cam Cái Bè
Chuối Bến Tre
Quýt Mỹ Tho
Bưởi Biên Hòa
Thơm Bến Lức
Xoài Sa Đéc
Sầu riêng Mỏ Cày
Măng cụt Bình Dương
Măng le Tây Ninh
Lôm chôm Long Thành
Mắm thái Châu Đốc
Cá gộc Gò Công
Cá hô Rạch Giá
Mắm tôm Vũng Tàu
…
PHAN XUÂN HÒA