Chóng Mặt- Bác sĩ Trần Mạnh Ngô
Hỏi: Tôi năm nay 50 tuổi, thường bị chóng mặt, đầu óc quay cuồng. Xin cho biết nguyên nhân vì sao? Tôi muốn gặp bác sĩ chuyên môn thì nên gặp bác sĩ chuyên môn tai mũi họng (E.N.T.) hay bác sĩ chuyên môn thần kinh (Neurology), hay cả hai?
Đáp: Bệnh chóng mặt rất phức tạp và có nhiều nguyên nhân khác nhau. Bệnh nhân chóng mặt thường than phiền trong 3 trường hợp sau đây:
1. Chóng mặt xuất hiện khi bất chợt đứng dậy. Cọng thêm chứng nhức đầu, choáng váng. Bệnh nhân thường bị chóng mặt vào buổi sáng. nhưng nếu nằm ngửa sẽ đỡ chóng mặt hơn. Nguyên nhân chính của chứng chóng mặt là bởi luồng máu lên não sụt giảm đột ngột khi đổi từ tư thế ngồi sang đứng.
Triệu chứng chóng mặt cũng do loạn thần kinh (dysautonomia) hay mạch máu trong não bị thun nhỏ lại. Kết quả của hai nguyên nhân kể trên là máu lên não bộ bị giảm, gây chóng mặt. Chứng loạn thần kinh (dysautonomia) là hiện tượng sắp sửa bị ngất (presyncope), do sự công phạt khi uống thuốc trị cao huyết áp hay chữa tim thất nhịp.
Người già dễ bị chóng mặt kiểu này. Nhất là đối với những bệnh nhân bị tiểu đường hay bệnh tim mạch. Bệnh nhân vừa định đứng dậy là thấy chóng mặt ngay.
Phương pháp giản dị tránh chóng mặt là khi đứng lên hay ngồi xuống phải từ từ, nhẹ nhàng. Phải lưu ý điều chỉnh thuốc men chữa cao huyết áp hay bệnh tim thất nhịp để giúp thuyên giảm chứng chóng mặt.
2. Chóng mặt vì mất thăng bằng (ataxia). Bệnh nhân than phiền không đi đứng được bình thường vì chóng mặt. Lý do chính là bởi mắt bệnh nhân không nhận thức kịp thời môi trường xung quanh, làm té ngã. Mất thăng bằng thể loại này do nhiều thứ bệnh: từ thoái hoá trong cơ thể tới bệnh tim mạch, từ dinh dưỡng sai lệch tới bướu mọc vùng tiểu não hoặc hệ thống thần kinh tuỷ sống-tiểu não (spinocerebellar).
3. Đôi khi bệnh nhân có cảm giác mơ hồ như chóng mặt và bị mất thăng bằng. Nhiều khi bệnh nhân diễn tả những triệu chứng chóng mặt không được chính xác. Đôi khi bệnh nhân có cảm giác khác biệt, liên quan gần xa với môi trường xung quanh. Cọng thêm cảm thấy trong đầu thấy căng căng, nặng chĩu. Triệu chứng liên hệ tới vấn đề tâm lý cũng làm chóng mặt. Phần lớn do căng thẳng tâm trí.
Nguyên nhân chóng mặt:
1. Chóng mặt do bệnh từ trung ương não bộ: Chóng mặt do ảo tưởng xung quanh gây cảm giác như muốn ói, quay cuồng. Chóng mặt do bệnh từ trung tâm não bộ, thí dụ tai biến mạch máu não, nghẹt máu tiểu cầu, bệnh xơ cứng rải rác (multiple sclerosis), bệnh tai trong Menière, hay do bướu mọc trong thần kinh thính giác (acoustic neuroma), v..v..
2. Chóng mặt vì lý do ngoại biên: Phần lớn liên hệ tới tai trong và giây thần kinh số 8. Bệnh nhân nghe không được rõ. Khi đầu bất chợt nghiêng qua lại hay nhìn ngước lên cao sẽ làm chóng mặt, lâu khoảng mấy giây tới một phút. Bệnh nhân chóng mặt thuyên giảm mau lẹ, nhưng cũng có trường hợp kéo dài hàng tháng. Tập luyện giản dị như giúp đầu thay đổi vị trí (Epley canalith repositioning maneuver) sẽ giúp khỏi bệnh dễ dàng.
Chóng mặt kéo dài nhiều phút hay hàng giờ cọng thêm những triệu chứng từ trung ương thần kinh có thể liên hệ bệnh tiểu não, chẳng hạn nghẹt huyết mạch lưu thông.
Chóng mặt lâu hàng giờ do bệnh Menière và thêm nhức nửa đầu (migraine headaches). Bệnh nhân mất khả năng thính giác. Bệnh nhân bị chóng mặt, tai lùng bùng, nghe không rõ, vì nước tích tụ ở tai trong.
Loại chóng mặt kéo dài từ ngày này qua ngày khác, tuần này qua tuần khác là do viêm giây thần kinh tai trong. Bệnh nhân thấy ói mửa, nhưng tai vẫn còn nghe rõ và hệ thống thần kinh bình thường. Bệnh sẽ từ từ thuyên giảm.
Nói tóm lại, bệnh chóng mặt đa dạng, đôi khi cần những bác sĩ chuyên môn về thần kinh (Neurologist) hay Tai Mũi Họng (E.N.T. specialist) chẩn đoán.
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô