Hình trên NEt, dựa vào danh từ Evodia Rutaecarpa do tác giả viết trong bài.


Ngô Thù Du

Linh Bảo chuyển ngữ



Một ngàn năm trăm năm trước, nước Ngô sản xuất thứ dược thảo này tốt hơn sản phẩm các nước khác nên được gọi là Ngô Du .

Về sau Ngô Du thành ra Ngô Thù Du được huyền thoại lưu truyền lại rằng :

Thời Xuân Thu Chiến Quốc, vua nước Sở không chịu được lạnh . Lâu dần sinh ra chứng đau bụng mạn tính, mồi lúc bệnh phát là lên cơn thượng thổ hạ tả, đau khổ vô cùng .

Một hôm có một viên quan nhỏ của nước Sở , lo lắng cho bệnh của nhà Vua, nên lặn lội đến nước Ngô mua cho được giống cỏ Ngô Du để dâng hiến cho Vua .

Nhìn lễ vật lạ kỳ , không phải là vàng bạc châu báu như lễ vật thường thấy, Sở Vương hỏi :

- Cái này là giống gì thế ?

-Tâu Bệ Hạ, đây là dược thảo Ngô Du, thần đã sang tận nước Ngô mua dâng tiến cho Bệ Hạ .

-Dùng làm gì ?

-Tâu dùng để trị bệnh cảm lạnh mà sinh chứng đau bụng . . . .

Sở Vương chưa kịp nghe hết lời đã nổi giận quát :

-Ta không bệnh hoạn gì cả . Ngươi đem thuốc đến để trủ ẻo cho ta sinh bệnh mà chết phải không ?

Sở Vương ném dược thảo xuống sàn, lại còn ra lệnh cho lính Ngự Lâm Quân lôi viên quan ra xử trảm .

Trong lúc ấy có Châu Đại Phu là một quan Ngự Y trong triều, lập tức quì xuống tâu:

-Tâu Bệ Hạ, xin tha tội chết . Hắn ta không có ác ý . Ngô Du quả thực là một vị thuốc hay nổi tiếng xưa nay . . . . .

Thấy Châu Đại Phu liều chết xin cứu mạng cho tội nhân, Sở Vương miễn cưỡng nói:

-Thôi, nếu thế cho hắn ta về nhà làm ruộng .

Viên quan nhỏ lập tức bị lột áo mão quan, bị đuổi ra khỏi thành ngay lập tức .

Châu Đại Phu rất thương cảm, tiễn bạn ra đến t ận cửa thành nói:

-Đại Vương không hiểu nên mới xử như thế. Xin ông đừng buồn, đợi cơ hội đến sẽ trở lại .

Chờ viên quan nhỏû bị lột chức đi xa rồi , Châu Đại Phu mới thở dài trở về cung .

Châu Đại Phu nghĩ rằng khi Sở Vương lại phát bệnh , thế nào cũng phải dùng dược thảo Ngô Du, nên sau khi về nhà , ông lấy nhánh cây dược thảo đã bị Ngô Vương vứt bỏ đem trồng ở vườn sau . Đã thế mỗi ngày ông đều thăm nom, chính tay săn sóc vun tưới . Chẳng bao lâu Ngô Du nãy mầm , đâm nhánh , rồi khai hoa, kết quả . Châu Đại Phu dạy cho người nhà hái quả , phơi khô nơi im mát , cất để dành .

Một hôm Sở Vương bệnh cũ lại tái phát, thượng thổ hạ tả . Dù nằm yên trên giường cũng không nén được cơn đau. Vua chỉ biết lăn lộn rên la không ngớt .

Châu Đại Phu biết bệnh của nhà Vua là bệnh do bị cảm lạnh mà ra, nhưng không dám nói rõ trước mặt cả một đoàn Ngự Y thân tín của nhà Vua .

Sau khi tất cả các phương thuốc của các vị Ngự Y hợp lực ra toa đều vô hiệu . Châu Đại Phu mới về nhà lấy dược thảo Ngô Du sắc cho Vua uống .

Sở Vương uống thuốc xong tinh thần sảng khoái tỉnh táo ngay, cơn nôn mửa cũng êm dịu hẳn .

Sau khi uống liền mấy thang , Sở Vương đã có thề dậy ra khỏi giường được .

Sở Vương vừa thắc mắc vừa tò mò hỏi Châu Đại Phu :

- Khanh cho Trẩm uống thuốc gì mà hay vậy ?

-Tâu Bệ Hạ, đó là dược thảo Ngô Du, mấy năm trước một viên quan nhỏ đã sang nước Ngô mua về dâng cho Bệ Hạ .

Sở Vương nghe thế chợt nhớ chuyện mấy năm trước.

- Thế viên quan ấy bây giờ ở đâu rồi ?

- Tuân lệnh Bệ Hạ, ông ta bị giải quan, về làm ruộng , nay đã thành một tên dân quê vô danh tiều tốt .

Sáng hôm sau, Sở Vương ra lệnh khoái mã , phi ngựa như bay, ra khỏi thành đem theo Thánh chỉ triệu hồi .

Chẳng bao lâu viên quan nhỏ đến chầu , được khôi phục quan chức, còn được thăng cấp thành một quan lớn .

Mấy tháng sau, Sở Vương mời Châu Đại Phu vào Cung để hỏi rõ thêm về Ngô Du, cây thuốc quí đã cứu bệnh cho nhà Vua .

Châu Đại Phu suy nghĩ một lúc rồi chậm rãi nói :

- Thần xem trong sách cổ , có ghi một huyền thoại rằng :

Ngày xưa, rất xưa, có một thanh niên xa nhà lên núi học đạo với một vị Sư nổi tiếng .

Một hôm , sau khi nhập định rất lâu , Sư Phụ gọi chàng đến bảo :

Ngày mồng 9 tháng 9 này , cả nhà con sẽ bị một tai họa khủng khiếp .

Thanh niên nghe nói hoảng sợ vội hỏi Sư Phụ làm thế nào để tai qua nạn khỏi .

Sư Phụ thở dài đáp:

- Lần đại nạn này không phải chuyện chơi. Tai họa không những toàn gia bị hại, mà cả đến gia súc cũng không thoát . . . Ta phải làm cách nào để tránh khỏi bây giờ …. .

Sư Phụ lại nhập thiền suy nghĩ hồi lâu bảo :

- Con phải đi về ngay lập tức . Bảo người nhà mỗi người may một cái bao vải, đựng đầy Ngô Du . Xong treo bao thuốc lên ngực , quàng qua vai. Cả gia đình rời nhà lên núi . Lên đến đỉnh núi thì lấy rượu Cúc hoa ra uống .

Thanh niên tuân lệnh Sư Phụ, đi suốt đêm về đến nhà làm theo lời Thầy dặn . Ngày mồng 8, tháng 9 , mỗi người đeo một bao dược thảo Ngô Du đã tán thành bột rời nhà lên núi, uống rượu Cúc , ở lại đến mồng 10 tháng 9 mới xuống núi .

Khi về đến nhà xem lại thì thấy tất cả gia súc đều chết lăn quay ra cả . Trừ gia đình thanh niên được bình an .

Đệ tử trở về Sơn động, đem mọi việc trình cho Thầy biết . Thầy chỉ nói :

- Tất cả gia súc đã chết thay cho gia đình con .

Sau khi câu chuyện này được loan truyền, từ đấy mỗi năm đến mồng 9 tháng 9 , dân quê vùng núi hay đeo bọc Ngô Du lên núi và uống rượu Cúc hoa như một phong tục.

Rồi cũng vì tin là Ngô Du có thể sát trùng trừ ôn dịch, trước cửa ra vào người ta hay treo một cành Ngô Du để trấn tà ma ôn dịch .

Sở Vương nghe chuyện xong liền ra lệnh khuyên khắp nước , toàn dân nên trồng dược thảo Ngô Du . Chẳng bao lâu, nước Sở cũng như nước Ngô thành xứ sản xuất Ngô Du hảo hạng .

Mấy năm sau, vào một mùa thu, nước Sở bỗng nhiên phát bệnh ôn dịch. Dân chúng khắp nơi lây bệnh , đều bị đau bụng , thượng thổ hạ tả . Chứng này cũng gọi là Xích lỵ, hay nôm na là dịch tả .

Sở Vương ra lệnh cho Châu Đại Phu , họp tất cả Y sư trong vùng, chế thuốc trị dịch cưú dân . Châu Đại Phu dùng Ngô Du làm vị chính, chế thuốc phát đi khắp nơi cứu bệnh . Nhưng chẳng may, Châu Đại Phu vì lo việc chữa trị quá nhọc mệt, tuổi già sức yếu nên mang bệnh rồi qua đời .

Sở Vương muốn dân chúng nhớ đến công ơn nên lấy họ Châu của Châu Đại Phu , kèm vào Ngô Du, gọi là Ngô Châu Du .

Người đời sau nhận thấy Ngô Du là thực vật, nên trên chữ Châu, viết thêm bộ thảo . Đọc thành ra Thù , không có nghĩa gì, chỉ để đi chung với Du . Từ đấy chính thức thành tên vị dược thảo Ngô Thù Du .



Dược Thảo Ngô Thù Du (Evodia Rutaecarpa)

Ngô Thù Du (Fractus Rutaeae) là quả chín phơi khô của cây Ngô Thù Du.

Ngô Thù Du cay, đắng , tính ôn, hơi có độc , vào 4 kinh Can, Thận, Tỳ và Vị .

Tác dụng dược lý : Khứ phong, hoạt huyết . Phong thấp nhức xương. Chống nôn mửa, giúp tiêu hóa, bổ dạ dày .

Còn dùng trong trường hợp ăn không tiêu, đau bụng, nôn mửa , đi tả, cước khí, đau đầu , thân mình tê nhức , chân tay mềm yếu, cảm lạnh, lở ngứa (sắc lấy nước rửa nơi ngứa).

Cấm kỵ : không thuộc chứng hàn, thấp, không dùng được .

Cháo Ngô Thù Du :

Nấu cháo xong, cho Ngô Thù Du đã nghiền thành bột, cùng với gừng, hành , nấu chung , nêm nếm vừa miệng .

Tác dụng : bổ Tỳ, ấm dạ dày, ngừng nôn mửa, cảm lạnh đau bụng buồn nôn .

Trong 9 loại cháo trị các chứng, cháo Ngô Thù Du thuộc loại trị chứng hàn .

Rượu Ngô Thù Du

Ngô Thù Du rửa sạch, lau khô . Phần lượng một nửa bình, nếu khô thì dùng 1/3 dược thảo . Rượu chêm đầy, không cần cho đường . Để chỗ im mát, 3 tháng sau dùng được .

Hiệu lực : Rượu bổ, thêm cường tráng. Tiêu tan mệt nhọc, đau lưng .

Linh Bảo