Sơ lược về tác giaœ: Finbarr McCarthy sinh trươœng tại Anh quốc và hiện cư ngụ tại Úc. Ông đã và đang làm việc cho các tổ chức Cứu trợ cuœa Anh, Úc và Quốc tế; kể caœ hai năm làm việc tại các trại tÿ nạn người Việt ơœ Hồng Kông. Các bài viết cuœa ông đã được đăng taœi tại các tạp chí và nhật báo khắp nước Úc. Một quyển sách cuœa ông có tựa là "Sydney From Below" đã được Hiệp hội Xuất baœn Úc bình chọn là Sách Hay trong Năm. Ông viết truyện giaœ tươœng và không giaœ tươœng. Truyện ngắn sau đây kể lại một trong những kinh nghiệm cuœa ông tại một trại tÿ nạn người Việt ơœ Hồng Kông.
Tư vấn
Tác giaœ: Finbarr McCarthy
Người dịch: Lan Phương Lê
Hầu hết người Việt đang ơœ bên trong những lán trại, một số ít đang ngồi xổm bên ngoài, canh chừng các lối ra vào. Hàng rào kẽm gai, tường bê tông, và mùi phân bao quanh tất caœ những người cư ngụ hoặc làm việc trong cái trại có ba ngàn người này.
Ngồi cạnh tôi là Loan, cô gái 20 tuổi này đã ơœ trại được hai năm và làm thông ngôn cho tôi. Chúng tôi đang chăm chỉ phiên dịch các lá thư do các lán trươœng hoặc các gia đình tang quyến kêu xin giúp đỡ, sau một vụ đâm chém và bạo động mới bộc phát gần đây. Văn phòng cuœa chúng tôi, nói cho đúng ra chỉ là một cái công ten nơ (thùng taœi hàng cuœa tàu thuœy) được sưœa thành văn phòng, đang bị chuột gậm nhấm dần mòn. Kế bên văn phòng là chùa Phật giáo, cũng từ một cái công ten nơ khác. Sau văn phòng là hàng rào kẽm gai và sườn dốc dựng đứng nhìn ra Biển Nam Haœi. Thành phố Hồng Kông lấp lánh từ xa và cách đaœo này khoaœng một giờ đi tàu. Nền bê tông làm tăng thêm sức nóng tới bốn mươi hai độ và các lều lán đông chật những bà mẹ nhễ nhãi mồ hôi đang quạt cho những đứa bé nguœ thiêm thiếp trong những chiếc võng đơn sơ được đong đưa nhè nhẹ.
Tôi chaœ tài nào che dấu nổi mùi mồ hôi cuœa mình, vaœ chăng đến nay thì chúng tôi đã quen biết nhau quá rõ để khoœi lo lắng về mùi mèn hoặc người ngợm cuœa mình như thế nào. Loan tự phe phẩy quạt bằng một tờ báo.
Cánh cưœa văn phòng mơœ đánh ầm và một tên an ninh treœ người Hoa đeo kiếng mát hiện ra, có veœ căng thẳng và dè dặt về quyền hành cuœa hắn đối với tôi.
'A, chào ông McCarthy, trươœng trại mời ông lên phòng an ninh có chút việc.'
'Tôi hơi bận một chút, mươi hoặc mười lăm phút nữa được không?'
'Vậy à, trươœng trại mời ông lên bây giờ. Xin vui lòng theo tôi'.
'Có cần thông ngôn không vậy?'
'Vâng cần đấy.'
Xem ra chẳng phaœi là chuyện được mời đi ăn nhậu như mình mơ tươœng, tôi bèn đứng dậy, và đi với Loan, theo hắn qua các dãy trại.
Mắt hấp háy vì nắng, chúng tôi đi ngang qua các nhóm thanh niên đứng chờ trong bóng mát, chuyền nhau các điếu thuốc. Hầu hết bọn họ chỉ mặc xà loœn và tôi nhận ra họ từ xa do các hình xâm trổ rắn rết khác nhau khắp ngực và chân cuœa họ.
Tới dãy B, một viên chức cao cấp vẫy chúng tôi lại.
'Dà chào ông McCaffy, mời ông vô, chúng tôi đang có vấn đề với một tên VBP đang nổi nóng.'*
'Vụ gì thế?'
'Chúng tôi đang điều tra hắn về một vụ đâm chém hôm qua tại lán K. Nhưng hắn ta kêu rằng mình vô tội và không chịu bình tĩnh lại.'
'Ra thế, ông bạn cần tôi giúp gì nào?'
'Hiện giờ hắn đã tự đâm rạch vào người và làm vợ con hoaœng sợ...may ra ông có thể nói chuyện với hắn xem sao.'
'O.K.'
Loan đứng kế tôi, chân đá một mẩu thuốc lá trên nền đất, đôi mắt quầng đen cuœa cô cho thấy sự căng thẳng trong việc thường xuyên giúp tôi trong những tình huống loại này. Tôi liếc nhìn cô như ngầm xin lỗi về việc phaœi nhờ đến cô một lần nữa.
'O.K?'
Cô gật đầu 'Vâng O.K.'
Nhân viên an ninh mơœ cưœa trại tù và chúng tôi đi vào hàng lang hẹp với một dãy các xà lim biệt giam lạnh lẽo. Ngay lập tức đập vào tai chúng tôi là những tiếng ồn ào vang dội khắp các bức tường, những tù nhân xôn xao tìm cách theo dõi sự việc xaœy ra, có keœ thòng bám cánh tay qua các chắn song.
Trước tiên tôi nhìn thấy một thiếu phụ ngồi khom người trên nền nhà đang gào khóc như điên dại, tay ẵm con; điều đáng ngạc nhiên là đứa bé vẫn lặng thinh, mặc dù có vết nước mắt trên mặt nó.
Tôi và Loan vừa tới gần cô ta thì cánh cưœa phía sau chúng tôi mơœ ra và hai người tiến vào. Một người là bác sĩ mặc áo choàng trắng, người kia là nhân viên an ninh với máy thu hình không lúc nào rời mắt gã. Ánh sáng từ máy hình chiếu rọi những hình bóng kỳ dị trên dãy xà lim tăm tối, làm tôi có caœm tươœng mình đang ơœ trong một lò mổ.
'Cô ta nói gì vậy, Loan?'
'Thaœ chồng tôi ra...aœnh vô tội... Tôi sẽ tự tưœ cho mà coi...thaœ aœnh ra... nói có vậy thôi.
Chúng tôi đến xà lim cuœa anh ta, và Loan lùi bước kế bên tôi, veœ ngạc nhiên lộ rõ trong đôi mắt cuœa cô.
Hầu như trần trụi, người tù đã dùng dao hoặc maœnh sắt gì đó tự rạch ngực và bụng cuœa mình. Máu trộn lẫn với mồ hôi đang chaœy khắp người hắn. Trong cơn phẫn nộ, hắn gào thét và quơ quào về phía song chắn xà lim khi vừa nhìn thấy chúng tôi, phỉ nhổ tôi bằng tiếng Việt:
'TAO SẼ GIẾT CAŒ HAI CHÚNG MÀY. THAŒ TAO RA NGAY...TAO SẼ RẠCH BỤNG RA...THAŒ TAO RA...TAO SẼ GIẾT CAŒ ĐỨA CON TAO...'
Loan toœ ra rất hoaœng sợ và đứng sau vai tôi để nghe, và dịch lại lời hắn cho tôi nghe.
Vừa lúc đó, vị bác sĩ người Hoa đứng kế bên tôi nói rằng tù nhân họ Nguyễn này cần được chăm sóc chạy chữa, vậy mà hắn đã từ chối, và rằng vết thương cuœa hắn cũng không đến nỗi trầm trọng cho lắm. Nói xong, ông ta boœ đi. Trong phim.
Theo lịnh, gã quay phim ơœ lại, tiến gần thêm vài bước. Chúng tôi cố khuyên nhuœ caœ người tù và vợ hắn bình tĩnh lại, phaœi tìm cách nói chen vào trong khi họ gào thét hoặc chưœi bới, hoặc khi Nguyễn ngừng để lấy hơi. Loan tìm lời gạn hoœi hắn về sự việc xaœy ra, mong chờ hắn bình tĩnh lại. Hắn không ngớt lời ruœa saœ nhân viên an ninh, dọa sẽ giết caœ lũ nếu hắn thoát ra được. Loan tìm cách chắp nối những lời cuœa hắn để dịch lại cho tôi. Vừa nói cô vừa ngồi xổm xuống bên cạnh vợ hắn và nắm tay cô ta, và dùng một maœnh vaœi cũ để lau mặt cho đứa bé. Sau cùng Lan ổn định lại với veœ yên lặng thẫn thờ và Nguyễn đứng đó lắc đầu, nhìn vào bụng mình và nguyền ruœa.
Cuối cùng hắn cũng tự kiềm chế đuœ để kể cho chúng tôi nghe đầu đuôi câu chuyện, hắn kêu rằng mình bị gài bẫy. Tôi hứa rằng tôi sẽ nhờ UNHCR* theo dõi sát cuộc điều tra. Cuộc nói chuyện cứ vòng vo. Nguyễn di chuyển với thái độ hung hãn. Gã an ninh hướng máy quay phim vào gần mặt tôi, chiếu ánh sáng lên Loan và đứa bé...tôi ráng kìm giữ để khoœi baœo gã cút xéo đi cho rồi.
Bỗng nhiên, có tiếng nói vang lên xôn xao từ bên ngoài, chìa khóa kêu leœng xeœng và cánh cưœa sắt dày dẫn tới hành lang lại mơœ ra lần nữa. Đó là Victor, viên Trươœng Trại. Cùng với gã quay phim ông ta đã xem caœnh tượng phô diễn và đã chờ dịp để chường mặt ra một cách hữu hiệu. Ông ta là người Hoa và cao gầy, có dáng veœ cuœa một dây cáp điện dễ bị chạm.
Gần đây tâm tính cuœa ông ta càng u tối hơn nữa do không thể quaœn chế nổi cái trại đã bị cuốn hút với sợ hãi và bạo động.
Ông ta saœi bước vào, theo sau là đoàn tùy tùng gồm thông dịch và phụ tá, đem theo nào là ghế ngồi, trà nước và giấy tờ. Khẽ gật đầu chào tôi, ông ta ngồi vắt chân chữ ngũ trên ghế trước song cưœa xà lim, trừng mắt nhìn người tù với veœ sốt ruột. Ông ta cứ ngồi thế khoaœng một phút, im lặng và vỗ vỗ lên đầu gối cuœa mình một điếu thuốc chưa mồi lưœa. Loan nắm tay Lan.
'O.K. Finbarr... anh bạn này ra sao rồi?'
'Dà...'
'Baœo với hắn'...ông ta suœa, mắt liếc nhìn ống kính...'Baœo với hắn rằng chúng tôi sẽ điều tra hắn, bất kể hắn tự làm gì với thân thể hắn, cuộc điều tra vẫn sẽ tiếp tục. Nếu hắn được chứng minh là vô tội...'
Lúc đầu tôi tươœng ông ta nhờ tôi nói với Nguyễn, nhưng khi thấy tôi lặng im ông ta cứ thao thao diễn thuyết và thông ngôn cuœa ông ta lập lại bằng tiếng Việt. Bầu không khí lại nóng lên, luật lệ được vạch ra, rất ồn ào, qua hai thứ tiếng. Tôi nhận thấy rằng chúng tôi đã phí thì giờ làm Nguyễn dịu xuống, chỉ để chuẩn bị cho bài diễn giaœng cuœa Victor. Lan bắt đầu khóc trơœ lại, thình lình Nguyễn gào vào mặt Victor rằng mình vô tội và dọa sẽ tự tưœ và giết caœ đứa bé. Loan lui lại dựa sát tường, chúng tôi nhìn nhau, caœm thấy ngu ngốc, và ráng tránh né không dự vào cuộc trình diễn cuœa Victor, Bỗng nhiên, quay về phía tôi ông ta nói:
'Finbarr, anh nói với hắn là nếu hắn rạch bụng lần nữa CHÚNG TÔI SẼ PHÁ VÀO XÀ LIM...và ép hắn phaœi dùng thuốc nếu cần, để chận hắn lại...'
Tôi cứ lặng thinh trong lúc ánh sáng quay phim chiếu từ người này sang người khác. Loan ôm đứa bé trong tay và đi lên xuống hành lang để bé khoœi chú ý đến sự việc xaœy ra. Gã quay phim có veœ bối rối. Trước khi quay ra Victor lắc đầu và quẳng mẩu thuốc lá xuống nền nhà.
'Finbarr, làm ơn khuyên nhuœ hắn một chút.'
'O'K. Victor.'
Lúc ông ta đi ra, Nguyễn gào lên man rợ và quăng quật cái giường nhựa cuœa hắn khắp xà lim và thọc ngón tay vào vết thương cuœa hắn.
Sau đó, những lời mà tôi hoặc Loan nói chẳng còn giúp ích gì nữa. Lan ngồi phịch xuống sàn nhà và dựa vào chắn song. Nguyễn cứ baœo vợ hắn hãy tự tưœ và giết caœ đứa bé nếu hắn bị dời qua xà lim khác. Loan đã quá moœi mệt, nước mắt vòng quanh, chaœ thiết gì đến việc lập lại những lời cuœa hắn. Sau khi nói rằng chúng tôi sẽ chăm nom cho vợ con cuœa hắn, chúng tôi boœ đi, để mọi người được nghỉ ngơi.
Tôi đỡ Lan, và Loan ẵm đứa bé bước ra vùng trời nóng chói chang cuœa trại. Một nhóm phụ nữ đang tán gẫu lập tức ùa tới quanh chúng tôi, ẵm lấy đứa bé từ tay Loan.
Ra ngoài nắng, Lan có veœ muốn quÿ xuống. Một người trong bọn họ lập tức đỡ lấy cô và cõng cô trên lưng, như cõng một đứa treœù. Một phụ nữ khác ẵm đứa bé đi theo, vừa quạt và đong đưa bé một cách nhẹ nhàng.
Hai thanh niên xâm mình, với veœ quyền hành đã lặng lẽ dẫn Loan qua một chỗ riêng để hoœi han về sự việc xaœy ra.
Cuối cùng Loan và tôi cũng vượt qua trại để về lại văn phòng.
'Cô nghĩ gì haœ Loan?'
'Cái gì?'
'Hắn ta vô tội hay có tội?'
Loan mỉm cười..."Tôi chẳng biết, nhưng nhiều người baœo hắn ta hay gây rắc rối...có thể hắn là thuœ phạm.'
Về đến văn phòng, tôi caœm thấy nhẹ nhàng hơn khi thấy những người khác trong nhóm chúng tôi đang cười đùa với nhau. Loan ngồi xuống một góc phòng và ngaœ đầu trên bàn.
Tôi đun nóng nước để pha trà. Triệu chứng 'mình có giúp ích được gì ơœ chốn này?' cứ thoáng hiện trong đầu tôi. Nói cho lắm, nào là quay phim, rồi lợi dụng lôi kéo. Đành bó tay chẳng làm được gì.
Có một tiếng vang trong tâm tư. Tôi cứ mãi suy nghĩ về những nạn nhân thực sự cuœa những vụ này là những người phụ nữ, họ bị sỉ nhục và lợi dụng trong lúc họ đứng bên lề và cố gìn giữ lấy gia đình. Nhìn những keœ đàn ông nhập cuộc.
Tôi pha trà và đi tới chỗ Loan. Khi để ly trà lên bàn tôi thoáng nhìn thấy cô gái đã khép đôi mi, chìm sâu vào giấc nguœ.
Ghi chú:
VTB - viết tắt cuœa chữ Vietnamese Boat People: Thuyền nhân Việt nam.
UNHCR - viết tắt cuœa chữ United Nations High Commissioner for Refugees: Cao UŒy Tÿ nạn Liên Hiệp Quốc.