Sơn Ca
"Cô Thắm" của tân nhạc Việt Nam
Trường Kỳ
Tôi gặp gỡ cô lần đầu tiên cách đây 32 năm. Thời gian này cô thường hát trong những buổi văn nghệ hoặc trên những chương trình Truyền Hình của trường Đại Học Luật Khoa Sài Gòn với tên thật là Tuyết Nga. Trước đó, khuôn mặt cô cũng đã trở thành quen thuộc với những chương trình văn nghệ học đường của trường trung học Lê Văn Duyệt. Tuy vậy, cô cho biết không bao giờ mơ tưởng đến việc trở thành một ca sĩ, mà chỉ muốn tiếp tục theo học nơi trường Luật. Gặp gỡ vài lần và quen biết cô, thế rồi thôi.
Nhưng một thời gian ngắn ngủi sau, tôi đã rất ngạc nhiên khi thấy cô xuất hiện trên một chương trình ca nhạc truyền hình do nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ thực hiện dưới tên đi hát là Sơn Ca. Theo cô, cái tên của loài chim hót rất hay này do thân phụ cô đặt, và "hình như là tên của người bồ cũ của ba em!". Đến khi nghe nhạc phẩm "Cô Thắm Về Làng" của Giao Tiên và Xuân Tiên được trình bày bởi Sơn Ca dưới hình thức đơn ca và hoạt cảnh thì tên nhân vật Thắm đã gắn liền với người ca sĩ mang tên một loài chim hót rất hay này. Từ đó, nhiều khán giả đã thân mật gọi Sơn Ca là "Cô Thắm".
Người thiếu nữ có tên thật Nguyễn Thị Tuyết Nga - sinh tại Sài Gòn năm 1953 - đã bước vào một khúc quanh quan trọng của cuộc đời, từ khi được nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ khám phá ra giọng hát trong trẻo và vững vàng của mình trong một lần coi một chương trình truyền hình học sinh, sinh viên. Sở dĩ Sơn Ca có được căn bản về ca hát là nhờ cô đã nhận được sự chỉ dẫn của các nhạc sĩ Nghiêm Phú Phi và Nguyễn Văn A về nhạc lý cũng như được nam ca sĩ Bùi Thiện luyện giọng khi cô theo học một thời gian tại trường Quốc Gia Âm Nhạc, song song với việc học văn hoá. Cô chỉ muốn học nhạc bán thời gian cho vui mà không hề nghĩ đến vấn đề đi theo con đường chuyên nghiệp.
Nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đã đến tận nhà cô nữ sinh viên năm thứ nhất trường Luật này với những sáng tác mới của ông trong thời kỳ trở lại hoạt động mạnh mẽ trong lãnh vực âm nhạc. Đưa những sáng tác mới của mình để những giọng ca mới trình bày trong những chương trình truyền thanh và truyền hình mang tên "Chương Trình Hoàng Thi Thơ" nằm trong mục đích của ông lúc bấy giờ. Hơn nữa ông cũng muốn khám phá một số tài năng để giới thiệu trong những chương trình ca vũ nhạc do ông thực hiện tại vũ trường Maxim's.
Theo Hoàng Thi Thơ, việc hướng dẫn Sơn Ca cũng như Hoạ Mi đến thành công ở trong một trường hợp ông cho là hy hữu vì ông không chủ trương đào tạo một giọng ca nào trước đó. Trong lần đến nhà Sơn Ca, Hoàng Thi Thơ đã yêu cầu cô hát thử một số sáng tác của mình để rồi "không dè những bài hát của chú Hoàng Thi Thơ lại hợp với giọng hát của em", như lời Sơn Ca Kể. Về phần Hoàng Thi Thơ, ông cũng đưa ra nhận xét như vậy. Cũng kể từ đó, giấc mộng trở thành ca sĩ chớm nở nơi cô thiếu nữ vào thời kỳ này chưa đầy 20 tuổi.
Một lý do khác không kém quan trọng là Sơn Ca muốn góp phần vào việc phụ giúp gia đình cô trong tình trạng không mấy được sung túc. Song thân Sơn Ca là người miền Bắc, vào Nam lập nghiệp từ nă 1945. Họ có với nhau 6 người con mà Sơn Ca là chị cả "nên em thấy ba em có một mình mà phải nuôi cả gia đình nên em nảy ra ý định muốn giúp gia đình em. Thế là em nói, thôi mình học tới đây đã đủ. Rồi em ra đi hát luôn!". Bố mẹ Sơn Ca đều đã qua đời tại Sài Gòn cách nhau vài năm, trong thời gian Sơn Ca và cô em đang làm giấy tờ bảo lãnh sang đoàn tụ.
Sơn Ca đã đặt tin tưởng hoàn toàn vào khả năng của Hoàng Thi Thơ, để mong được nhạc sĩ họ Hoàng hướng dẫn vào con đường nghệ thuât, Hoàng Thi Thơ từng nói với người viết: "Thật ra trong việc đào tạo ca sĩ, tôi đâu có dám nghĩ tới, nhưng lại có những cơ hội rất hi hữu. Có những người thấy được những điều tôi đã thực hiện nên họ tin tưởng ở tôi và nhờ cậy ở tôi. Trong hoàn cảnh như vậy tôi đã làm việc một cách vô tư và không vụ lợi. Trong trường hợp đó, tôi đã đào tạo hai người là Sơn Ca và Hoạ Mi, là những người đã yêu cầu tôi giúp đỡ để làm thế nào cho họ bước vào ngành ca hát một cách thành công".
Từ khi đến với Hoàng Thi Thơ và nhận được sự nâng đỡ của ông, Sơn Ca không mấy chốc đã được biết đến tên tuổi qua những chương trình truyền thanh và truyền hình. Ngoài ra, hình ảnh của cô cũng được đưa lên bìa những bản nhạc rời của Hoàng Thi Thơ nên dần dần trở nên quen thuộc với mọi người để trở thành một giọng ca chuyên nghiệp. Việc gặp gỡ Hoàng Thi Thơ, Sơn Ca coi như là một sự ngẫu nhiên, do định mệnh đưa đẩy. Nhưng sau một thời gian bước vào lãnh vực ca hát, cô đã tỏ ra rất yêu nghề vì "ca hát nó nói lên được phần nào tâm trạng trong tâm hồn của mình".
Ngoài việc hợp tác với Hoàng Thi Thơ ở Maxim's và trên những chương trình truyền thanh và truyền hình của ông, tên tuổi của Sơn Ca được biết đến qua những chương trình Nghệ Sĩ Với Chiến Sĩ trên đài Quân Đội cùng với Nguyễn Đình Toàn vào những năm 72,73. Trên đài Sài Gòn, cô cộng tác với một số ban nhạc ở đây, không kể còn thỉnh thoảng đóng kịch với ban kịch của Dạ Thảo. Trong vòng chưa đầy 2 năm, tên tuổi của Sơn Ca đã trở nên nổi bật để trở thành một người luôn bận rộn trong lãnh vực trước đó cô chưa hề để tâm tới.
Sơn Ca bắt đầu thu băng vào năm 73. Băng nhạc đầu tiên của cô do hãng Continental của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông thực hiện dưới tên "Sơn Ca/Continental 6" với những nhạc phẩm Mùa Thu Cho Em, Bây Giờ Tháng Mấy, 3 bài Hòn Vọng Phu và một số bài về quê hương. Hãng Việt Nam cũng thực hiện một loạt băng nhạc cho Hoàng Thi Thơ, trong đó có tiếng hát của Sơn Ca có dịp trình bày rất nhiều, đặc biệt là những nhạc phẩm liên quan đến mùa cưới. Với trung tâm băng nhạc Shot-guns của nhạc sĩ Ngọc Chánh, Sơn Ca cũng đã có dịp hợp tác trong vài nhạc phẩm, nổi bật nhất phải là Cô Thắm Về Làng, song ca với Thái Châu. Ngoài ra Sơn Ca cũng từng thu thanh một vài nhạc phẩm cho một số trung tâm băng nhạc khác. Những nhạc phẩm đi liền với tên tuổi Sơn Ca dĩ nhiên là những sáng tác của Hoàng Thi Thơ đã sáng tác riêng cho cô như: Đám Cưới Trên Đường Quê, Rước Tình Về Với Quê Hương, Tình Ca Trên Lúa, vv...
Một thời gian sau, để tránh sự nhàm chán cho khán thính giả, Hoàng Thi Thơ đã đưa vào những chương trình của ông những tiết mục song ca với Sơn Ca và Bùi Thiện, người đã hướng dẫn cô về luyện giọng tại trường Quốc Gia Âm Nhạc. Sáng kiến của Hoàng Thi Thơ đã gây được nhiều chú ý và tạo được sự thu hút mạnh mẽ khán thính giả. Từ đó, tên Sơn Ca và Bùi Thiện trở thành một sự kết hợp đặc biệt để trở thành cặp song ca được biết đến rất nhiều trong những nhạc phẩm hay trong những hoạt cảnh của Hoàng Thi Thơ. Đặc biệt phải kể đến những nhạc phẩm Đưa Em Qua Cánh Đồng Vàng, từng được đưa vào chương trình Paris By Night với chủ đề đặc biệt về Hoàng Thi Thơ. Ngoài Bùi Thiện, Sơn Ca từng trình bày với một số nam ca sĩ khác như Hùng Cường, Quang Bình, Thái Châu, Phương Đại và gần đây là Anh Dũng trên những chương trình Thiền Ca Vô Vi.
Tên tuổi Sơn Ca đang trên đà đi lên thì biến cố tháng 4 năm 1975 xẩy ra. Tình trạng khó khăn đến với cô cũng như tất cả những nghệ sĩ khác trong một hoàn cảnh mới mà tương lai trên con đường ca hát trở nên mù tịt. Nhưng trót vướng nghiệp vào thân, và say mê ánh đèn sân khấu, Sơn Ca đã đến với những đoàn Kim Cương và Thẩm Thúy Hằng để có cơ hội trình diễn trước khán giả, dù bằng những nhạc phẩm mang nội dung hoàn toàn khác biệt trước đó. Sơn Ca hát cho đỡ nhớ và thực tế hơn cả để được cư ngụ tại thành phố, không phải đi về những vùng kinh tế mới, theo lời cô kể.
Nhờ có cơ hội lưu diễn tại nhiều tỉnh miền Tây, Sơn Ca quen biết với một số người để sau đó cùng nhau tổ chức vượt biên. Ý định của cô thành tựu vào năm 79, khi cùng chồng và một cô em ruột rời bỏ quê hương. Họ xuống Cần Thơ và ra thẳng cửa biển Rạch Giá, tới được Thái Lan và ở đây nửa năm, cho đến năm 1980 được định cư tại Mỹ. Tưởng rằng cuộc sống hôn nhân với người chồng đầu tiên - thành hôn năm 1976 - sẽ được êm xuôi nơi đất khách, nhất là sau khi đã có với nhau một coon gái tên Anh Thư, năm nay 19 tuổi, mới bước vào ngưỡng cửa Đại Học, hiện ở cùng với cô. Nhưng "Nói cho ngay đời sống hôn nhân của em trắc trở, không được vui vẻ lắm, thành thử em ly dị năm 90. Rồi thì 5 năm sau mới lập gia đình với ông bên này", như cô tâm sự. "Ông bên này" mà Sơn Ca đề cập tới hiện cùng với cô sống một cuộc sống hạnh phúc êm đềm từ năm 1995 tại thành phố Brisbane, tiểu bang Queensland ở Úc Châu.
Sơn Ca và người chồng cũ đặt chân tới San Jose lần đầu vào năm 80. Họ ở đây khoảng một năm, rồi dọn qua Houston để được mướn trông coi một tiệm tạp hoá và cây xăng làm kế sinh nhai. Sau 3 năm, Sơn Ca cảm thấy đuối sức và không được an toàn vì tình trạng cướp bóc đối với cơ sở thương mại do vợ chồng cô trông coi. Nhưng "không có tiền thì mình phải răng!", như cô nói. Ngoài ra tình trạng sinh hoạt ca nhạc còn èo uột tại thành phố này thời đó đã khiến cô muốn dời về một nơi có nhiều cơ hội gần gũi với khán thính giả hơn. Sau khi dành dụm được một số tiền, Sơn Ca quyết định về Cali để bắt đầu trở lại với những sinh hoạt ca hát tại Orange County.
Tại đây cô gặp lại Hoàng Thi Thơ, trước đó đã liên lạc bằng điện thoại từ khi mới qua. Khởi đầu, Sơn Ca thực hiện một loạt băng nhạc và do trung tâm Thanh Lan phát hành. Đầu tiên là băng nhạc Tiếng Hát Sơn Ca. Trên những băng nhạc kế tiếp, cô đã mời nhiều anh chị em nghệ sĩ khác hát chung, như Thanh Tuyền, Khánhg Ly, Bùi Thiện, Giao Linh, Phương Hoài Tâm, Hương Lan, Phương Dung, vv...
Cũng trong thời kỳ cố gắng xây dựng lại tên tuổi ở hải ngoại, Sơn Ca được mời đi show gần như hàng tuần. Nhờ những hoạt động này, cô được coi như sống hẳn với nghề ca hát trong khoảng từ 84 đến 90. Trong thời gian đó cô đã được mời đi lưu diễn tại nhiều quốc gia Âu Châu cũng như Úc và Canada cùng với nhiều lần xuât hiện trên video. Với trung tâm Thúy Nga, Sơn Ca đã góp mặt trong những chương trình đầu tiên, thu hình tại Paris với những nhạc phẩm như Thương Quá Việt Nam, Liên Khúc Tình Ca, vv... Cũng với Thúy Nga, một thời gian sau cô được mời trình bày song ca với Phương Hồng Quế liên khúc "Gánh Lúa / Nương Chiều" trong chương trình Phạm Duy 2. Hai chương trình video đặc biệt dành cho Hoàng Thi Thơ của trung tâm Thúy Nga dĩ nhiên cũng có sự xuất hiện của cô trong hai tiết mục song ca. Một với Quang Bình trong nhạc phẩm Tình Ta Với Mình và một với Bùi Thiện trong ca khúc Đưa Em Qua Cánh Đồng Vàng. Ngoài Thúy Nga, Sơn Ca cũng đã từng xuất hiện trên những chương trình video của các trung tâm như Diễm Quỳnh, Văn Nghệ Việt Nam, Washington By Night, vv...
5 năm sau khi chia tay với người chồng đầu tiên, Sơn Ca chính thức thành hôn vào ngày 10 tháng 08 năm 95 với "ông bên này", quen biết trong một lần cô sang Úc hát tại thành phố Brisbane là nơi cô hiện cư ngụ. Mặc dù không có những sinh hoạt ca nhạc rầm rộ như ở California, nhưng Sơn Ca vẫn thích sống ở thành phố "yên tịnh và hiền hoà, và có vẻ tà tà hơn bên Mỹ" này với số người Việt chưa đầy 10 ngàn.
Sơn Ca tâm sự: "Tất cả đều là định mạng hết anh ơi! Nào là ở Mỹ, và rồi bây giờ định cư ở Úc luôn. Hơn nữa, em cũng đi hát lâu quá rồi, bây giờ thấy sống ở những vùng yên tịnh này lại hợp với em". Tuy không còn coi ca hát như nghề chính nhưng Sơn Ca vẫn thỉnh thoảng bay xuống Sydney hay Melbourne để góp mặt trong những chương trình văn nghệ. Ngoài ra từ nhiều năm nay, cô đã trở thành ca sĩ thường trực của những chương trình Thiền Ca Vô Vi, được tổ chức hàng năm tại nhiều thành phố lớn ở Hoa Kỳ và Canada.
Sơn Ca tỏ ra rất hài lòng với cuộc sống hiện nay, với công việc thường ngày là nhân viên bán y phục tại một siêu thị lớn ở Brisbane. Thì giờ còn lại, cô tập thể dục đều đặn và đang thực hành phương pháp Thiền của Hội Vô Vi. Sơn Ca còn tâm sự thêm là "Em hát lâu quá rồi, bây giờ cũng phải chuẩn bị cho đời sống "retire" của mình là vừa, nhất là bây giờ có những tài năng trẻ, mình cũng nên để cho những tài năng trẻ đó có được cơ hội phát triển và tiếp nối con đường đi của mình". Đến bao giờ mới có một "Cô Thắm" khác xuất hiện từ những tài năng trẻ này đây?...